Rośliny wskaźnikowe pokazują rodzaj i odczyn podłoża, jego wilgotność, poziom składników mineralnych oraz wiele innych cech. Wąski zakres tolerancji w stosunku do określonych warunków sprawia, że dany gatunek może rosnąć wyłącznie w miejscu o konkretnej charakterystyce. Sama obecność jeszcze o niczym nie świadczy, liczy się ich kondycja czy zagęszczenie. Aby móc z całą pewnością stwierdzić, jaka gleba znajduje się w danym miejscu, odpowiednie gatunki roślin wskaźnikowych powinny być powszechne na znacznym obszarze. Występowanie pojedynczych lub słabo rozwiniętych okazów to słaba podstawa do wiążącej oceny.
Rośliny wskaźnikowe świadczą o typie i jakości gleby w ogrodzie
Określone gatunki wskaźnikowe mają jeden kluczowy czynnik, który determinuje ich bytowanie. Niektóre rośliny rosną na różnych typach gleb, mają za to zwiększone wymagania względem kilku innych właściwości środowiska naturalnego. Jednak to właściwości ziemi są podstawowym kryterium, pozwalającym np. na optymalny dobór roślin uprawnych przez rolników lub uprawę roślin ozdobnych w ogrodach. Gleby dzieli się zwykle na następujące kategorie:
- kwaśne i zasadowe (o niskim i wysokim pH);
- piaszczyste i gliniaste;
- ubogie lub bogate w azot;
- o wysokiej bądź niskiej zawartości fosforu i potasu;
- ubogie lub bogate w wapń;
- ilaste i próchnicze.
Roślinami wskaźnikowymi są również gatunki wodne. Ich obecność pozwala ocenić m.in. poziom zabagnienia, żyzność, czy chemiczny skład wody wypełniającej konkretny zbiornik.
Odczyn gleby, zawartość składników pokarmowych i inne cechy, które rozpoznasz po roślinach wskaźnikowych
Tak zwany fitomonitoring pozwala na wyciągnięcie znacznie dalej idących wniosków, niż tylko rozpoznanie profilu gleby. Na przykład porosty to wymierny wskaźnik czystości powietrza. Dlatego do oceny zanieczyszczeń w atmosferze stosuje się skalę porostową. Dzięki roślinom wskaźnikowym można ocenić:
- odczyn pH gleby;
- rodzaj ziemi;
- stężenie składników pokarmowych i substancji mineralnych;
- wilgotność podłoża (lub głębokość zbiornika wodnego);
- panujące w danym miejscu temperatury;
- poziom nasłonecznienia;
- obecność pewnych zanieczyszczeń gleby, wody bądź powietrza.
Gatunki wskaźnikowe. O jakich właściwościach gleby świadczy dana roślina wskaźnikowa?
Jeżeli potrafisz poprawnie rozpoznawać gatunki chwastów rosnących w ogrodzie, poniższe listy będą dla ciebie niezwykle wartościowe. Nie zdziw się, że niektóre grupy roślin wskaźnikowych pojawiają się tutaj wielokrotnie. To gatunki bardziej wrażliwe na zmiany w środowisku, które występują tylko w glebach z odpowiednim poziomem więcej niż jednego czynnika.
Rośliny wskaźnikowe gleb zasadowych, o pH większym od 7
- babka zwyczajna;
- bodziszek łąkowy;
- cykoria podróżnik;
- dymnica pospolita;
- dziurawiec;
- gorczyca polna;
- jasnota biała;
- lucerna siewna;
- mak polny;
- owies głuchy;
- ostróżeczka polna;
- pięciornik rozłogowy;
- pokrzywa żegawka;
- poziewnik polny;
- szałwia łąkowa;
- tobołek polny;
- wilczomlecz.
Rośliny wskaźnikowe gleb kwaśnych, o pH mniejszym od 7
- borówki czernica i brusznica;
- czerwiec roczny;
- fiołek trójbarwny;
- iglica pospolita;
- jaskier rozłogowy;
- koniczyna polna;
- rdest kolankowy;
- rumianek polny;
- rzodkiew świrzepa;
- skrzyp polny;
- sporek wiosenny;
- szczaw polny;
- torfowiec;
- widłak jałowcowaty;
- wrzos zwyczajny;
- żurawina błotna.
Rośliny wskaźnikowe gleb gliniastych
- gorczyca polna;
- łoboda rozłożysta;
- łopian większy;
- szałwia łąkowa.
Rośliny wskaźnikowe gleb piaszczystych
Rośliny wskaźnikowe gleb ubogich w azot
- babka zwyczajna i lancetowata;
- fiołek trójbarwny;
- koniczyna biała;
- wrzos zwyczajny;
- wyczyniec polny.
Rośliny wskaźnikowe, które potrzebują wysokiej zawartości azotu w glebie
- cykoria podróżnik;
- komosa biała;
- gwiazdnica pospolita;
- podagrycznik;
- pokrzywa zwyczajna;
- przytulia czepna;
- rdest ostrogorzki i polny;
- serdecznik pospolity;
- stulicha psia;
- tasznik pospolity.
Rośliny wskaźnikowe gleb o niskiej zawartości wapnia
- chaber bławatek;
- czerwiec roczny;
- fiołek polny i trójbarwny;
- maruna nadmorska (bezwonna);
- pięciornik srebrny;
- rumian polny;
- rumianek pospolity;
- szczaw polny.
Rośliny wskaźnikowe, które wymagają dużych ilości wapnia w glebie
- blekot pospolity;
- ciecz roczny;
- cykoria podróżnik;
- czyściec prosty;
- gorczyca polna;
- groszek bulwiasty;
- lepnica rozdęta;
- lucerna sierpowata;
- mak polny;
- miłek wiosenny;
- oset zwisły;
- ostrożeń polny;
- pierwiosnka lekarska;
- podbiał pospolity;
- przetacznik lśniący;
- szałwia łąkowa;
- świerzbnica polna.
Rośliny wskaźnikowe gleb ilastych
- jaskółcze ziele – glistnik;
- jaskier rozłogowy;
- ostróżeczka polna.
Rośliny wskaźnikowe gleb próchniczych
- konwalijka dwulistna;
- marzanka wonna.
Rośliny wskaźnikowe gleb wilgotnych
- krwawnica pospolita;
- przetacznik bobowniczek;
- sitowie leśne;
- skrzyp;
- trzcina.
Rośliny wskaźnikowe gleb to najczęściej pospolite chwasty
Doświadczonym działkowcom wystarczy rzucić okiem na powyższą listę, aby potwierdzić ten fakt. Zanim zabierzesz się do ich karczowania i wyrywania, dokładnie sprawdź rozmieszczenie oraz stan poszczególnych okazów. Rośliny wskaźnikowe przekazują mnóstwo informacji, które pomagają m.in. podczas:
- nawożenia;
- nawadniania;
- doboru sadzonych roślin;
- przygotowywania grządek.
Poprawny fitomonitoring wymaga sporej wiedzy o lokalnie występującej florze. Przyda się też pewne doświadczenie, którego nigdy za wiele. Oczywiście są alternatywy dla wypatrywania roślin wskaźnikowych. Od samodzielnego i własnoręcznego badania konsystencji ziemi po profesjonalne urządzenia, takie jak elektroniczny kwasomierz. Jednak uważna obserwacja siedlisk oraz istotnych elementów morfologii w roślinach wskaźnikowych często w zupełności wystarczy.
