Fytoftoroza – groźna choroba grzybowa iglaków i roślin ozdobnych

Fytoftoroza (ang. Phytophthora diseases, Phytophthorosis) to groźna grzybicza choroba roślin wywoływana przez patogeny zaliczane do Phytophthora. Najpopularniejsza jest fytoftoroza tui, ale wśród często występujących odmian wyróżniana jest również fytoftoroza rododendronów i fytoftoroza świerków. W pierwszej kolejności choroba atakuje system korzeniowy, przez co roślina nieprawidłowo pobiera wodę i sole mineralne z podłoża, w efekcie sadzonka zaczyna zamierać. Dowiedz się więcej o patogenach, które ją wywołują i poznaj metody zwalczania tej grzybiczej choroby.

Jak rozpoznać fytoftorozę?

Pierwsze objawy fytoftorozy są mało widoczne, bowiem patogen atakuje rośliny odglebowo, to znaczy, że w pierwszej kolejności poraża system korzeniowy. Grzyb stopniowo wnika we wszystkie tkanki przewodnie rośliny. W efekcie roślina ma utrudnione pobieranie składników mineralnych z ziemi, co zaburza fotosyntezę i rozwój rośliny. Odwodnione pędy często matowieją, żółkną i zasychają. Dlatego, kiedy pojawiają się widoczne objawy, może być już za późno na uratowanie sadzonki. Na infekcję tego typu najbardziej narażone są rośliny osłabione, zaniedbane i rosnące w podłożu z zalegającym nadmiarem wody.

Objawy fytoftorozy

W zależności od gatunku rośliny mogą pojawić się inne symptomy, często pierwszym objawem jest czernienie łodygi od 10 cm nad ziemią. W przypadku młodych okazów można zauważyć zahamowanie wzrostu, a także obumieranie roślin. Natomiast w przypadku dojrzałych zauważalne są:

• zgorzel siewek, czyli obumieranie siewek roślin;
• więdnięcie;
• żółknięcie i zasychanie liści;
• na koniec zasychają całe pędy, aż w końcu rośliny.

Rodzaje fytoftorozy

Fytoftoroza drzew

W przypadku drzew patogen powoduje specyficzne brązowo-brunatne przebarwienia na szyjce korzeniowej i korze, natomiast pod nią pojawia się czerwono-brązowy pierścień. W efekcie kora niszczeje, pień usycha, a drzewo umiera z braku dostępu do wody oraz składników mineralnych.

Fytoftoroza bylin

W tym przypadku na liściach, łodygach i pędach u podstawy rośliny pojawiają się charakterystyczne wodniste plamy oraz nekrozy wywołujące żółknięcie byliny. Roślina więdnie, aż w końcu całkowicie zamiera.

Fytoftoroza żywotników zachodnich (tui)

Zmora wielu ogrodników. Widoczne objawy pojawiają się w środku lata. W pierwszej kolejności odwodnienie dolnych pędów powoduje żółknięcie igieł. Następnie żółkną całe pędy, brązowieją i zamierają (najczęściej są po prostu zasuszone). Postępy porażenia rośliny przez grzyba widoczne z dnia na dzień. Jest to jedna z najbardziej uciążliwych chorób iglaków.

Fytoftoroza – inne rodzaje

Choroba ma wiele odmian, które wywoływane są przez różne gatunki grzybopodobnych lęgniowców (daw. grzyby lęgniowe). Można wyróżnić kilka najpopularniejszych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki, bo ich pojawienie na plantacji może wywołać niemały kryzys, jak zaraza ziemniaka w XIX wieku w Irlandii. Poniżej przykłady patogenów i grup roślin, które atakują:

1. Phytophthora plurivora – infekuje różne gatunki bylin, rośliny iglaste i liściaste, również sosny, a także żywotniki zachodnie.
2. Phytophthora cryptogea – poraża liczne gatunki roślin: tuje, byliny i forsycje.
3. Phytophthora cactorum – zaraża rośliny zielne i zdrewniałe, np. bratki czy jabłoń.
4. Phytophthora citricola – atakuje drzewa iglaste i liściaste.
5. Phytophthora citrophthora – infekuje rośliny liściaste, iglaste oraz wrzosowate, np. świerki, lilaki i pierisy.
6. Phytophthora cambivora – poraża drzewa i krzewy liściaste np. irgi, klony i kasztanowce.
7. Phytophthora cinnamomi – zaraża rozmaite rośliny, również iglaste i wrzosowate, np. cyprysiki i wrzosy.
8. Phytophthora infestans – powoduje zarazę ziemniaka i pomidora.
9. Phytophthora ramorum – infekuje drzewa i rododendrony (azalie).

Epidemia zarazy ziemniaka

Jako przykład ilustrujący, jak potężna i szkodliwa może być fytoftoroza przytaczamy ciekawostkę historyczną. Otóż w XIX wieku w Irlandii patogen wywołujący fytoftorozę stał się przyczyną epidemii zarazy ziemniaka, która stanowiła bezpośrednią przyczynę wielkiego głodu w kraju. Część ludności emigrowała, a część zmarła śmiercią głodową – w rezultacie kraj uszczuplił się o 2 mln mieszkańców. Plaga rozsiała się po innych europejskich krajach, w efekcie w znacznym stopniu zmniejszyła ówczesne zbiory tego warzywa.

Fytoftoroza – jak ją zwalczać?

Wyleczenie zainfekowanej rośliny jest niemalże niemożliwe, dlatego tak ważne jest zapobieganie powstawaniu choroby. Jeżeli na świeżo zakupionej sadzonce dostrzeżesz jakiekolwiek objawy, absolutnie nie wsadzaj jej do ziemi, bo prawdopodobnie źle się to skończy dla twojego ogródka.

Ogrodnicze porady

Jeżeli na już posadzonych roślinach pojawią się symptomy świadczące o chorobie, natychmiast należy je wykopać i unicestwić (rośliny zakażone tego typu grzybem nie nadają się do kompostowania). Środki grzybobójcze raczej tu się nie przydadzą.

Fytoftoroza – jak zapobiegać?

Profilaktyka to podstawa, dlatego ważne jest, żeby dokładnie zapoznać się ze wskazówkami dotyczącymi ochrony bylin, iglaków, drzew i krzewów ozdobnych oraz wielu innych roślin narażonych na fytoftorozę. Oto kilka pielęgnacyjnych wskazówek, które warto wprowadzić do swoich ogrodniczych obowiązków:

• w trakcie zakupu nowych sadzonek zawsze dokładnie sprawdzać, czy roślina jest zaatakowana przez fytoftorozę;
• przed sadzeniem nowych roślin wybierz miejsce odpowiednie dla danego gatunku – złe warunki mogą osłabić kondycję rośliny i zwiększyć jej podatność na grzybiczą chorobę drzew i krzewów;
• w przypadku sadzenia rośliny w pojemnikach lub doniczkach warto je najpierw dokładnie umyć, a nawet odkazić;
• gleba, w której mają rosnąć sadzonki, powinna być na tyle przepuszczalna, żeby nie zalegał w niej nadmiar wody. W innym przypadku stworzysz cieplarniane warunki dla nieprzyjaznych patogenów;
• hodowane rośliny należy podlewać z umiarem, zbyt obfite podlewanie sprzyja rozwojowi wielu chorób, w tym fytoftorozy;
• okulizacja drzewek na wysokości około 15 cm nad ziemią, bowiem ten fragment drzewa jest najbardziej podatny na zarażenie;
• jeżeli pojawią się pierwsze, niewielkie objawy fytoftorozy niezwłocznie należy sięgnąć po odpowiednie dla tej choroby grzybowej środki ochrony roślin;
• w przypadku, kiedy choroba postępuje pomimo zastosowania chemicznych środków lub kiedy roślina całkowicie zamarła wskutek choroby grzybowej, należy roślinę niezwłocznie wykopać, a podłoże po uprawie dokładnie odkazić odpowiednim środkiem chemicznym rozcieńczanym w wodzie do podlewania.

Fytoftoroza może zaatakować rośliny w każdym wieku. Rozwojowi choroby sprzyja zalegająca woda w podłożu, w którym znajduje się roślina. Niestety kiedy pojawi się na grządce lub balkonowych doniczkach rozwija się bardzo szybko, więc często na stosowanie grzybobójczych oprysków może być już zbyt późno. Z tego powodu warto wcześniej zadbać o warunki, które zapobiegną pojawieniu się patogenów powodujących fytoftorozę, a także zgniliźnie i zamieraniu całych roślin.

Często zadawane pytania

Jak rozpoznać fytoftorozę?

Fytoftorozę rozpoznasz po brązowym przebarwieniu liści, mokrej zgniliznie korzeni, zamieraniu pędów, i wilgotnych, brązowych plamach na łodygach.

Jak odkazić ziemię po fytoftorozie?

Aby odkazić ziemię po fytoftorozie: usuń chore rośliny, spal je lub wywieź, a następnie zastosuj solarzację lub użyj środków chemicznych, takich jak fungicydy na bazie fosfonianów.

Jakie opryski na tuje?

Na tuje można stosować fungicydy zawierające miedź, siarczan, czy propikonazol oraz środki przeciwko szkodnikom, np. insektycydy.

Jak leczyć fytoftorozę?

Usuń uszkodzone części roślin, zastosuj odpowiednie fungicydy, dbaj o właściwe nawodnienie i odpowiednie odstępy między roślinami.