Świerk jest chyba jedną z bardziej rozpoznawalnych roślin w Polsce. W wielu miejscach rośnie w naturze, choć chyba najbardziej kojarzony jest ze szkółkami i choinkami kupowanymi na święta Bożego Narodzenia. Jak go uprawiać? Który gatunek wybrać?
Świerk (Picea) to rodzaj roślin z rodziny sosnowatych. W sumie zalicza się do niego niecałe 40 gatunków rosnących przede wszystkim na północnej półkuli. Jest powszechny w Chinach, Japonii, ale również w całej Europie czy Ameryce Północnej. Co warto wiedzieć o jego uprawie? Czy świerk nadaje się do ogrodu, a jeśli tak, to który? Sprawdź!
Świerk – charakterystyka rodzaj roślin
Świerk, zależnie od gatunku czy nawet odmiany, może mieć nieco inne cechy wyglądu. Sprawdź, jak prezentują się te drzewa.
Wygląd drzewa
Świerk ma stożkowaty, regularny pokrój o ostrym zakończeniu korony. Rośnie średnio do ok. 30–40 metrów, choć istnieją również gatunki o wiele wyższe, dorastające do 90 m wysokości. Gałęzie świerków są skrętoległe, czasami ich końcówki mogą lekko opadać w przypadku młodych pędów. Kora porasta pień na całej długości. Jest popękana, łuskowata, niekiedy łuszcząca się w przypadku odmian azjatyckich. Jasne, młode pędy są wyraźnie widoczne, bo te starsze mają ciemnozielony kolor.
Liście i szyszki świerków
Świerk ma liście w formie zimozielonych igieł. Są one zazwyczaj sztywne, dlatego też świerk może kłuć przy dotyku. Igły mają od 10 do 30 mm, rzadko mniej albo więcej. To drzewo iglaste często ma bardzo intensywny zapach.
Świerki są roślinami jednopiennymi, które porastają rozdzielnopłciowe kwiaty. Na ich miejscu wyrastają potem szyszki o cylindrycznym kształcie. Na początku mogą zwisać z gałęzi, a potem opadają na ziemię pod drzewem.
Zastosowanie świerków
Jako zimozielone rośliny świerki pełnią przede wszystkim funkcję dekoracyjną. Ich ciemnozielone liście w kształcie igieł doskonale prezentują się w nasadzeniach grupowych, jak również pojedynczych. Prócz tego wykorzystuje się świerki również w innych celach. Drewno świerkowe jest cenionym materiałem budowlanym, wykorzystywanym też do produkcji instrumentów muzycznych. Pędy wykorzystuje się w lecznictwie, a także do przygotowywania niektórych rodzajów alkoholów. Najczęściej jednak świerki wykorzystuje się jako choinki, uprawiając je w tym celu w specjalnie przygotowanych szkółkach.
Jak sadzić świerki? Uprawa i pielęgnacja
Warto zdawać sobie sprawę z tego, że każdy świerk ma swoje indywidualne wymagania. Z tego względu trudno jest powiedzieć coś o wszystkich uprawianych w ogrodach gatunkach. Niemniej istnieje kilka cech, które łączą wymienione rośliny.
Świerk preferuje stanowiska nasłonecznione albo półcieniste, zależnie od gatunku. Jeśli będą rosły w całkowitym cieniu, mogą gorzej rosnąć i słabiej się wybarwiać. Najlepiej rośnie w przepuszczalnym, umiarkowanie wilgotnym podłożu, które dodatkowo jest żyzne. Nie jest to jednak zasada, bo roślina ta w różnych gatunkach może preferować mniej zasobne gleby.
Do sadzenia warto wybierać sadzonki z pewnych źródeł. Powinny mieć dobrze rozbudowany system korzeniowy. Warto je również regularnie podlewać, zwłaszcza w okresie suszy, a także w cieplejsze dni, również zimą.
Świerk – gatunki i odmiany
Istnieje wiele gatunków drzew iglastych zaliczanych do świerków. Warto poznać je bliżej przed wyborem odpowiedniego do swojego ogrodu. Prócz opisanych dokładniej gatunków można wyróżnić jeszcze inne, które sprawdzą się w ogrodach, na przykład:
- świerk czarny;
- świerk kaukaski;
- świerk chiński.
Świerk pospolity
To najpopularniejsza z odmian świerków spotykanych w ogrodach. Picea abies rośnie doskonale na podłożu lekko kwaśnym, o umiarkowanej wilgotności. Preferuje gleby piaszczysto-gliniaste. Jest to jedna z odmian, które szybko rosną i osiągają do 50 m wysokości. Jednocześnie jest to gatunek, który świetnie nadaje się do cięcia. W efekcie może rosnąć jako soliter, jak również w formie żywopłotu, o ile jest regularnie cięty. Ma ciemnozielone igły o zaostrzonych końcach.
Do polecanych odmian należą:
- „Nidiformis” – świerk karłowy;
- „Little Gem” – niewielka odmiana o pokroju kuli;
- „Acrocona Pusch” – odmiana z czerwonymi szyszkami;
- „Cupressina” – wykorzystywana do tworzenia szpalerów z uwagi na kolumnowy pokrój;
- „Frohburg” – odmiana zwisająca, idealna do samodzielnych nasadzeń, a dodatkowo wolno rosnąca.
Świerk biały
Drzewo dorastające nawet do 30 m wysokości, ale o bardzo powolnym wzroście. Korona ma kształt piramidy. Jego nazwa pochodzi o kontrastujących igieł, które są od wierzchu jasnozielone z niebieską poświatą, a od spodu biało-zielone. Gatunek ten polecany jest przede wszystkim do przestrzennych ogrodów.
Do polecanych odmian zaliczają się:
- „Conica” – odmiana dorastająca do 3 m wysokości, oz zwartym pokroju; jej igły są krótkie i delikatne, wymaga osłoniętego od wiatru stanowiska;
- „Alberta Blue” – jak sama nazwa mówi, odmiana ta ma igły w ciemnoniebieskim kolorze; dorasta do 2 m wysokości;
- „Zuckerhut” – odmiana przypominająca wyglądem niewielką chatkę; ma stożkowaty, strzelisty pokrój.
Świerk kłujący
Picea pungens to świerk idealny do ogrodów, odporny na niskie temperatury i nadmierne zanieczyszczenie powietrza. Musi rosnąć na słonecznym stanowisku, bo nie lubi cienistych miejsc. Jego igły mają charakterystyczny, srebrny kolor. Gatunek ten nazywany jest niekiedy świrkiem srebrnym właśnie z uwagi na srebrzyste zabarwienie igieł. Może osiągać do 30 m, jednak zazwyczaj rośnie wolno, dlatego nie osiąga takich rozmiarów w ogrodach.
Wśród polecanych odmian wymienić można:
- „Glauca Globosa” – dorastająca do 3 m, o nieregularnym pokroju;
- „Glauca Pendula” – niewysoka, o zwisającym pokroju, idealna w ogrodach naturalistycznych;
- „Maingold” – prócz charakterystycznego zabarwienia dojrzałych igieł młode są kremowożółte.
Świerk serbski
Picea omorica to gatunek rosnący najszybciej ze wszystkich wymienionych form i odmian świerków. Zazwyczaj dorasta do ok. 10 m wysokości, choć może być też nieco wyższy. Jego gałęzie są łukowato powyginane ku górze, co w połączeniu z ładnymi szyszkami i długimi igłami daje świetny efekt dekoracyjny. Po latach uprawy osiąga rozmiary idealne do średniego ogrodu. Jest to gatunek bujny, który nie cierpi na opadanie igieł na dolnych gałęziach. Dodatkowo świetnie nadaje się na skalniaki.
Jak sadzić świerki w ogrodzie?
Świerki najlepiej sadzić na przełomie kwietnia i maja albo potem, jesienią, we wrześniu lub październiku. To idealne terminy również na przesadzanie drzew w przydomowym ogrodzie. Bryła korzeniowa powinna być dobrze rozwinięta, a w przypadku drzew przesadzanych – lekko przycięta wokół pnia.
Wiosną należy po przesadzeniu lub posadzeniu sadzonki zadbać o ściółkowanie wokół pnia, najlepiej z użyciem kory, a także regulowanym podlewaniu. Z kolei jesienią konieczne jest zabezpieczenie przed mrozem. Choć w większości przypadków świerk jest mrozoodporny, to jednak młode czy dopiero posadzone okazy wymagają zabezpieczenia przed niskimi temperaturami. To sprawi, że pojawią się młode przyrosty, a jednocześnie drzewo będzie kwitło.
Świerk – szkodniki i choroby
Jednym z dużych problemów w uprawie świerku są choroby i szkodniki. Niestety, drzewa te są stosunkowo podatne na rozmaite zagrożenia. O ile można je chronić przed silnymi wiatrami czy zacienieniem, o tyle szkodniki i choroby są trudniejsze do opanowania.
Choroby świerków
Do chorób wynikających z nieprawidłowych warunków uprawy i pielęgnacji świerka należą:
- brązowienie igieł wynikające z przesuszenia;
- przemarznięcie pędów;
- zły rozwój spowodowanym nieprawidłowym nawożeniem.
Wśród chorób grzybowych wymienić można:
- rdzę świerka;
- brunatnienie igieł świerka;
- opieńkowką zgniliznę korzenia;
- gruzłek świerka;
- osutkę świerka.
Szkodniki świerków
Każdy świerk narażony jest na działanie szkodników. Zazwyczaj są to:
- mszyce – sprawiają, że igły usychają;
- przędziorki – prowadza do obumierania pędów;
- ochojniki – tworzące mozaikowe zmiany na drzewie.
Ochrona przed chorobami i szkodnikami
W ochronie przed zagrożeniami pomocna jest odpowiednia technika uprawy. Warto zadbać o niezbyt gęste sadzenie, z wyłączeniem żywopłotów, a także usuwanie chorób i szkodników z sąsiadujących roślin. W razie pojawienia się chorób i szkodników wskazane jest wykonanie oprysków, a w przypadku poważnej inwazji – wykarczowanie drzewa.
Świerk jest popularnym drzewem, które rośnie w Polsce zarówno dziko, jak i w ogrodach. Wybór odpowiedniego gatunku, a potem odmiany gwarantuje powodzenie uprawy. To świetne drzewo na żywopłoty, solitery i szpalery.
