Brokuł rozprzestrzenił się z Półwyspu Apenińskiego na Francję mniej więcej w 1560 roku. Przez kolejne lata powoli zyskiwał popularność, docierając na całą Europę i Wyspy Brytyjskie w XVIII wieku – a ostatecznie nawet do Stanów Zjednoczonych. Dziś cieszy się sporym uznaniem w kuchni całego świata. Ceniony jest nie tylko za swój smak (który niestety nie każdemu przypada do gustu) ale też niesamowite właściwości zdrowotne. Sprawdź, jak wzbogacić swój ogródek o grządki brokułu, by cieszyć się obfitym plonem zielonych warzyw.
Brassica oleracea var. italica Plenck – charakterystyka brokułu
Brokuł, nazywany też kapustą szparagową, to odmiana kapusty warzywnej – jednoroczna roślina zaliczana do rodziny kapustowatych. Fakt ten może okazać się zaskakujący – swoim wyglądem brokuł raczej nie przypomina kapusty.
Chodź jego pochodzenie nie jest do końca znane, za ojczyznę brokułu uważa się Cypr. Warzywa te były uprawiane w starożytnej Grecji i Rzymie. Obecnie nigdzie na świecie nie występuje naturalnie – znane są tylko jego odmiany hodowlane. Największe uprawy znajdują się w Chinach, Indiach, Hiszpanii, we Włoszech, Francji i w Polsce. Co ciekawe, nazwa tego warzywa wywodzi się z łacińskiego brachium, co oznacza gałąź. Brokuł uznawany jest za przodka kalafiora.
Brokuł składa się z:
- łodygi – jest ona długa, gruba i mięsista, zwieńczona kwiatostanem;
- liści – duże, dość grube, twarde, osadzone na długich ogonkach. Mają podłużny, powcinany kształt, falistą powierzchnię i ciemnozieloną lub nawet wpadającą w fiolet barwę;
- kwiatostan (zwany różą) – jest on nieco mniej zbity niż u kalafiora, lecz również sporych rozmiarów i o baldachowej formie. Może liczyć pomiędzy 8 a 25 cm średnicy. Złożony jest z drobnych pączków o zielonej barwie. Podczas przechowywania mogą przybrać fioletowobrązowy kolor. Pozostawione do zakwitnienia, na brokule rozwijają się żółte kwiaty.
Idealnie uformowana róża brokułu, która rosła w prawidłowych warunkach jest duża, kształtna i posiada liczne szczelnie zamknięte zielone pąki. Oprócz kwiatostanu, jadalna jest także jego łodyga. Przed spożyciem najlepiej ją jednak obrać z twardej skórki.
Odmiany brokułów
Choć mogłoby się wydawać inaczej, istnieje kilka różnych odmian brokułów.
| Odmiany brokułów | |
| Brokuł gałązkowy | wyróżnia się szparagowym posmakiem i pędami z fioletowymi pąkami. Posiada jeszcze więcej składników odżywczych od zwykłego brokuła |
| Chronos | ceniony za swoją dużą odporność na mróz i choroby często atakujące rośliny kapustne |
| Cezar | idealna odmiana do hodowli w tunelach, jak i w gruncie. Świetnie nadaje się do mrożenia i dłuższego przechowywania |
| Sebastian | bardzo popularny gatunek brokułu, który można sadzić zarówno wiosną, jak i na jesień. Róże są gotowe do spożycia już po 1,5 miesiąca od posadzenia |
| Batory | wytwarza twarde róże, które mogą być od razu spożywane lub przetwarzane. Jest ceniony w Polsce za swoją odporność na zmieniające się warunki klimatyczne |
| Monaco F1 | polecana na zbiór jesienny. Cechuje się słabym wyrastaniem róż bocznych. Jego kwiatostany są zbite, ciężkie i wysoko osadzone na łodydze |
| Najważniejsze terminy w uprawie brokułów | |
| 2-3 dekada lutego | wysiew brokułów wczesnowiosennych |
| 2-3 dekada marca | wysiew brokułów wiosennych |
| kwiecień | sadzenie brokułów wczesnowiosennych |
| 2-3 dekada kwietnia | wysiew brokułów letnich |
| 1 dekada maja | sadzenie brokułów wiosennych |
| przełom maja i czerwca | zbiory brokułów wczesnowiosennych |
| 1-2 dekada czerwca | sadzenie uprawy letniej i wysiew brokułów jesiennych |
| czerwiec-lipiec | zbiór uprawy wiosennej |
| 2-3 dekada lipca | sadzenie uprawy jesiennej |
| sierpień | zbiory brokułów letnich |
| wrzesień-listopad | zbiory jesienne |
Uprawa brokułów
Do prawidłowego wzrostu, brokuły potrzebują żyznej, próchniczej, lekko kwaśnej gleby. Optymalny dla nich odczyn pH wynosi 5,5-6,8. Źle reagują zarówno na przelanie, jak i przesuszenie. Mają spore zapotrzebowanie na wodę, szczególnie we wczesnej fazie wzrostu oraz w okresie zawiązywania róż. Nigdy nie dopuszczaj do wysuszenia ziemi, w której rosną brokuły. Pamiętaj jednak, że nadmierna wilgoć sprzyja chorobom grzybowym.
Jeśli chodzi o kwestię sadzenia, najlepiej uprawiać je w 4 letnim zmianowaniu. W ten sposób najłatwiej zapobiegać rozmnażaniu się patogenów w ziemi. Najlepszymi przedplonami dla brokułu są ogórki, cebule, warzywa psiankowate i bobowate. Podczas wzrostu brokułów, ważne są zabiegi pielęgnacyjne takie jak odchwaszczanie i regularne, płytkie spulchnianie gleby.
Uprawiać brokuły powinno się na stanowisku słonecznym, a jednocześnie schowanym od wiatru. Potrzebują około 6 godzin słońca dziennie. Nawet odmiany późne źle znoszą niskie temperatury. Dlatego powinno sadzić się je w tunelach bądź pod przykryciem, a zbierać przed pierwszymi przymrozkami. Brokułowi nie sprzyjają także zbyt wysokie temperatury. Optymalne ciepło dla jego rozwoju to 15-26˚C.
Wysiew brokułów
Warzywa te sadzi się z rozsadów. Zawsze należy zacząć od przygotowania sadzonek z nasion. Następnie przychodzi etap rozsadzania ich do grządek, a po wytworzeniu się dorodnego kwiatostanu – nadchodzi pora na zbiory.
Gatunki brokułów dzieli się na rodzaje wczesnowiosenne, wiosenne, letnie i jesienne. Posiadają one różne właściwości – począwszy od siły wzrostu, po wielkość, wygląd, smak, a kończąc na odporności na choroby i zmiany pogodowe. Wykorzystując ich unikalne cechy, brokułami można cieszyć się przez znaczną część roku – należy tylko wybrać odmiany najlepiej przystosowane do danego okresu.
Terminy siewu, sadzenia w miejsce stałe i zbiorów dla poszczególnych rodzajów tego warzywa prezentują się następująco.
Nawożenie swojej uprawy brokułów
Brokuł to warzywo, które dość dobrze reaguje na nawożenie. Posiada sporą masę wegetatywną, która do prawidłowego rozwoju wymaga dużego stężenia azotu, a także dokarmiania fosforem, magnezem, siarką i potasem. Dobrze w tym celu sprawdzi się organiczny, naturalny obornik. Na ciężkim gruncie, brokuły sadzi się po dwóch lub trzech latach po oborniku. Na lżejszym wystarczy odczekać rok. Alternatywą mogą być nawozy z mieszanką składników mineralnych – a w szczególności ze sporą zawartością fosforu i azotu.
Co zagraża zdrowemu wzrostowi roślin?
Brokuł narażony jest na choroby i szkodniki typowe dla roślin kapustowatych. Należą do nich: mączniak rzekomy kapustowatych, jamistość głąba, kiła kapusty, mokra zgnilizna, szara pleśń, pchełka, paciornica krzyżowianka, śmietka kapuściana, prętnówka kapustnica i mszyca kapuściana. Najpewniejszym sposobem na wyleczenie roślin jest usuwanie mocno schorowanych pędów i wykonywanie systematycznego oprysku. Możesz zapobiegać rozprzestrzenianiu się infekcji przez sadzenie warzyw w odpowiednio dużych odstępach.
Zbiory i przechowywanie
Gdy róża jest już w pełni wytworzona, lecz jej pąki są wciąż zielone, zwarte i zamknięte – kwiatostan jest gotowy do spożycia. Odetnij go od łodygi, lecz pozostaw roślinę w ziemi, do ukształtowania się pędów bocznych. Domowe warzywa często bywają mniejsze niż te, które można znaleźć na sklepowych półkach. Jeśli zauważysz żółknienie pąków, od razu odetnij różę – nie czekaj aż stanie się większa. Po zebraniu, można je przechowywać w lodówce około tygodnia. W celu dłuższego zachowania świeżości, najlepiej je zamrozić.
Brokuły – właściwości i wartości odżywcze
Najcenniejszym składnikiem brokułu jest sulforafan – substancja o silnym działaniu antynowotworowym. Aby cieszyć się jego prozdrowotnym działaniem, warzywa te należy spożywać w formie surowej. Posiadają też wiele innych cennych składników odżywczych, a przy tym niewiele kalorii. To połączenie sprawia, że jest to jedno z najzdrowszych warzyw, które zdecydowanie warto dołączyć do swojej diety.
Jeśli nie przepadasz za surowym brokułem, pamiętaj aby nigdy go nie rozgotowywać. W takim stanie traci większość swoich korzystnych właściwości. Obróbka termiczna powinna trwać na tyle krótko, aby różyczki wciąż były lekko chrupiące.
W 100 gramach surowego brokułu znajduje się:
- 31 kcal;
- 3 g białka;
- 0,4 g tłuszczu;
- 5,2 g węglowodanów;
- 2,5 g błonnika;
- 385 g potasu;
- 48 g wapnia;
- 153 g witaminy A;
- 119 g folianów;
- 83 g witaminy C.
Regularne spożywanie tego warzywa usprawnia działanie jelit i poprawia ich stan mikroflory. Duża zawartość witaminy A korzystnie wpływa na wzrok. Brokuł posiada także właściwości wzmacniające układ krwionośny oraz wspomagające odchudzanie. Ma także działanie przeciwutleniające, co oznacza, że spowalnia procesy starzenia się komórek.
Można spożywać go na surowo – samodzielnie lub z dipem, dodawać do sałatek, zup, a także piec lub gotować na parze. Poza sezonem warto sięgać po kiełki lub mrożonki brokułu, które również są bogate w składniki odżywcze.
Brokuł to popularne i zdrowe warzywo, które można wykorzystać w kuchni na wiele sposobów. Jest to roślina jednoroczna, która charakteryzuje się krótki okres wzrostu. Po jej zasadzeniu, już po 1-2 miesiącach możesz cieszyć się własnym plonem. W polskich warunkach klimatycznych brokuł rośnie nawet lepiej od kalafiora. Jego uprawa nie jest trudna, jeśli tylko będziesz trzymać się powyższych zaleceń.
