Roślinność na świecie jest niezwykle zróżnicowana. Rośliny biorą udział w procesie fotosyntezy, dzięki czemu produkują tlen, który jest nam niezbędny do życia. Co więcej, zwiększają wilgotność powietrza i dbają o prawidłowy mikroklimat. Część z nich pełni wyłącznie rolę dekoracyjną, inne stanowią pożywienie zarówno dla zwierząt, jak i ludzi. Niektóre natomiast, ze względu na swój charakterystyczny smak lub zapach, wzbogacają nasze dania. Przykładem takiej przyprawy jest wasabi, czyli chrzan japoński. Czy roślina nadaje się do samodzielnej uprawy w Polsce? Jakie ma wymagania? Sprawdźmy to!
Wasabi (Eutrema japonicum)
Wasabi (z łac. Eutrema japonicum) jest gatunkiem niewielkiej rośliny wodnej z rodziny kapustowatych (z łac. Brassicaceae). W warunkach naturalnych dzikie wasabi rośnie głównie w Japonii (na wyspie Hokkaido, Honsiu, Kiusiu) oraz w Korei i Tajwanie na brzegach zacienionych górskich potoków. Wasabi uprawiane jest również w Nowej Zelandii. Inne nazwy rośliny to:
- chrzan japoński;
- wasabia japonica.
Wasabi jest jedną z tradycyjnych przypraw kuchni japońskiej. Roślina pierwotnie była jako dziki imbir i była stosowana w celach leczniczych. Chrzan japoński osiąga pełny rozwój dopiero po około 2-3 lat od wysiewu.
Chrzan japoński – morfologia rośliny
Wasabi jest wieloletnią i dość wolno rosnącą byliną. Posiada zakorzenione gęste kłącze, długie szypułki i duże liście. Zielone kłącze wasabi dorasta do wysokości kolan. Z kłącza wyrastają długie łodygi dorastające do nawet 45 cm długości. Ich średnica może wynosić do 12 cm. Na łodygach tworzą się pojedyncze liście w kształcie serca, które rozmiarem przypominają mały talerz. Częścią użytkową chrzanu japońskiego jest przede wszystkim korzeń. Jego barwa jest zwykle jasnozielona, ale może być też ciemniejsza – w zależności od odmiany wasabi. Z pąków pachwinowych może rozwinąć się nawet do 20 odrostów korzeniowych.
Uprawa wasabi japońskiego
Wasabi do prawidłowego rozwoju potrzebuje dość specyficznych warunków. Z tego względu uprawa na większą skalę w innych warunkach niż naturalne wiąże się z wysokimi kosztami. Przekłada się to na cenę korzeni – chrzan japoński uważany jest za jedno z najdroższych na świecie warzyw. Wasabi jest licznie produkowane w Japonii, Chinach i Tajwanie. W Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Nowej Zelandii producenci stosują uprawę hydroponiczną. Produkcje na skalę przemysłową można również spotkać w Europie – pierwszą hodowlę byliny rozpoczęto w Anglii. Uprawa wasabi jest możliwa także w przydomowym warzywniaku.
Wymagane warunki dla chrzanu japońskiego
Uprawa warzyw we własnym ogródku niesie ze sobą liczne korzyści. Przede wszystkim mamy pewność, że produkt jest ekologiczny, niepryskany i po prostu zdrowy. Chrzan japoński bardzo dobrze odnajduje się w naszych warunkach klimatycznych. Roślina jest mrozoodporna, doskonale radzi sobie podczas przymrozków do -8 stopni Celsjusza. Dzięki temu, że można ją zbierać nawet podczas łagodnych zim, może rosnąć niemal przez cały rok. Aby wyhodować wasabi i uzyskać obfite plony, potrzebne jest jednak zapewnienie roślinie odpowiednich warunków. Ważne jest więc przygotowanie właściwego stanowiska i podłoża.
Stanowisko
Miejsca naturalnego występowania chrzanu japońskiego cechuje wysoka wilgotność powietrza oraz słabe nasłonecznienie. Z tego względu wasabi lubi stanowiska cieniste i mocno wilgotne. Aby zapewnić roślinie odpowiednie warunki, warto posadzić ją pod drzewami i krzewami lub zapewnić sztuczne zacienienie (np. w postaci daszku). Doskonale sprawdzą się również szklarnie i tunele foliowe, ponieważ nie tylko panuje w nich odpowiednia wilgotność powietrza, ale możliwe jest również właściwe zacienienie uprawy. Wasabi dobrze radzi sobie z przymrozkami i nagłym, czasowym wzrostem temperatury, jednak najlepiej rozwija się przy temperaturze od 7 do 21 stopni Celsjusza.
Podłoże
Aby móc cieszyć się zdrowym rozwojem rośliny i intensywnym smakiem wasabi, bardzo ważne jest zapewnienie odpowiedniego podłoża. Chrzan japoński potrzebuje wilgotnej żyznej gleby o neutralnym odczynie. Podłoże musi jednak być dobrze przepuszczalne z łatwym odpływem wody. Ciężkie gliniaste ziemie z zastojami wodnymi mogą sprawić, że roślina będzie podatna na chorobę grzybową o nazwie czarna zgnilizna. Po przygotowaniu właściwego podłoża i wysiewie chrzanu japońskiego należy odpowiednio dbać o roślinę i przeprowadzać niezbędne zabiegi pielęgnacyjne. W jaki sposób uprawiać wasabi? Sprawdźmy to!
Wasabi w ogrodzie – pielęgnacja
Pielęgnację chrzanu japońskiego warto rozpocząć jeszcze przed wysiewem nasion. Bardzo ważne jest, aby podłoże zmieszać z nawozem organicznym. Może to być naturalny kompost lub nawóz bogaty w siarkę – wasabi cechuje się dużym zapotrzebowaniem na ten związek. Ponieważ dzikie wasabi rośnie w chłodnych, płytkich strumieniach, podczas rozwoju byliny istotne jest regularne podlewanie. Nie należy również zapominać o systematycznym odchwaszczaniu. Wasabi jest lubiane przez mszyce i ślimaki. Dlatego trzeba na bieżąco sprawdzać, czy na roślinie nie pojawiły się szkodniki. W razie wystąpienia niechcianych gości należy je natychmiast usuwać.
Wysiew chrzanu japońskiego
Uprawę wasabi najlepiej rozpocząć późną jesienią, ponieważ roślina potrzebuje zimy, aby wytworzyć mocne korzenie. Nasiona wysiewamy wprost do gruntu. Warto jednak najpierw zalać je wodą w misce i zostawić na noc. Taki zabieg znacznie ułatwi kiełkowanie. Nasiona należy wysiać w odstępach od 3 do 7 cm i lekko wcisnąć je w podłoże (na głębokość około 1 cm). Z uwagi na wilgotnolubność rośliny ziemię i kiełkujące siewki warto codziennie spryskać świeżą i chłodną wodą. Kiedy młode wasabi osiągnie wielkość kilku centymetrów, należy rozdzielić rośliny, aby odstęp pomiędzy nimi wynosił około 30 cm.
Zbiór wasabi
Podstawową część użytkową wasabi stanowią jego korzenie. Są one bardzo charakterystyczne w smaku. Przede wszystkim wyczuwalna jest intensywna ostrość rośliny. Nie każdy wie, że spożywane mogą być również liście i ogonki liściowe wasabi. Uprawa chrzanu japońskiego wymaga jednak sporej cierpliwości. Roślina bowiem osiąga dojrzałość dopiero po około 2 latach uprawy. Uwidacznia się to poprzez odpowiednią wielkość korzenia – gotowy do zbioru musi mieć długość 18-21 cm. W tym momencie roślina osiąga wysokość około 70 cm i przestaje rosnąć. Niesamowity smak z pewność zrekompensuje długi czas oczekiwania.
Rozmnażanie chrzanu japońskiego
Nasiona chrzanu japońskiego bez problemu można kupić w sklepach ogrodniczych oraz w internecie. Cena zakupu różni się w zależności od sklepu. Zwykle jest to koszt około 8 zł za 5 sztuk nasion. Istnieje jednak bardzo prosty sposób na uzyskanie kolejnych egzemplarzy wasabi. Przy zbiorze warto nie wykopywać kilku korzeni i kłączy. Zostawiając dorosłe rośliny w ziemi, aby wytworzyły nasiona, możliwe będzie wysianie kolejnej partii wasabi bez dodatkowej inwestycji finansowej w ich zakup.
Chrzan japoński – uprawa w doniczce
Mieszkasz w bloku i nie masz dostępu do ogródka? Nic straconego! Chrzan japoński z powodzeniem można uprawiać w doniczce. Pamiętaj jednak, aby wybrać odpowiednio duże i solidne naczynie – roślina tworzy masywne, pełzające kłącze, które mogłoby zbyt małą doniczkę po prostu rozsadzić. Doniczka w sezonie może być ustawiona na balkonie, koniecznie w zacienionym miejscu. Należy pilnować, aby bryła korzeniowa nie wyschła i bezwzględnie unikać słońca. Gdy temperatura otoczenia zacznie spadać, wasabi zimujemy w mieszkaniu.
Pielęgnacja doniczkowej rośliny
Na dnie doniczki należy ułożyć warstwę porowatych kamieniu lub keramzytu. Następnie naczynię wypełniamy podłożem próchnicznym, które warto wymieszać z perlitem. Takie działanie znacząco poprawi strukturę gleby i ułatwi korzeniom rozrastanie. Bardzo ważne jest regularne wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych. Raz w roku warto odżywić swoją uprawę organicznym biokompostem. Należy pamiętać o systematycznym podlewaniu wodą miękką (odstaną). Nie wolno również dopuścić, aby chrzan japoński zakwitł. Wiosną można przeprowadzić ścinanie zmarniałych liści – roślina doskonale to znosi i pięknie po tym odbija.
Chrzan japoński – właściwości zdrowotne
Chrzan japoński słynie przede wszystkim ze swojego intensywnego i niepowtarzalnego smaku. Bez wątpienia nadaje potrawie charakteru. Niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę, że japońska przyprawa wykazuje również szereg właściwości, które mogę przynieść korzyści prozdrowotne. Główne zalety chrzanu japońskiego to m.in.:
- działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne;
- zapobieganie rozwojowi nowotworów;
- zmniejszanie ryzyka powstania chorób układu krążenia;
- łagodzenie objawów astmy.
Co więcej, wasabi wykazuje właściwości przeciwgrzybicze i ułatwiające usuwanie toksyn z organizmu.
Izotiocyjaniany, czyli drogocenne związki zawarte w chrzanie japońskim
Za dobroczynne działanie wasabi odpowiadają zawarte w nim izotiocyjaniany. To właśnie ten składnik sprawia, że chrzan japoński hamuje rozwój bakterii, takich jak: Escherichia coli i Staphylococcus aureus. Substancje znajdujące się w roślinie zmniejszą też stany zapalne i łagodzą ból. Izotiocyjaniany biorą aktywny udział w eliminacji wolnych rodników oraz hamują aktywację metabolizmu czynników rakotwórczych przez zahamowanie enzymów z rodziny cytochromu P450 (CYP). Dzięki czemu mogą zapobiegać rozwojowi nowotworów (np. żołądka czy sutka). Mogą być skuteczne także w przypadku czerniaka.
Inne korzyści płynące z dodawania wasabi do potraw
Spożywanie chrzanu japońskiego pozwala obniżyć poziom złego cholesterolu we krwi oraz zapobiec powstawaniu skrzepów, co znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru mózgu. Popularny korzeń wykazuje również działanie polegające na skutecznym łagodzeniu objawów astmy. Przyprawa znana jest także z wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, dzięki czemu doskonale eliminuje wzdęcia, zaparcia i uporczywe odbijanie po posiłkach. Co więcej, roślina oczyszcza jelita i wspomaga utratę zbędnych kilogramów.
Zastosowanie chrzanu japońskiego – pasta wasabi
Chrzan japoński spożywany jest głównie w postaci zielonej pasty roślinnej. Wasabi jest absolutnie oryginalną przyprawą. Jego bardzo intensywny smak świetnie komponuje się z tradycyjnym i wegańskim sushi oraz sashimi. Dodaje się go również do azjatyckich dań z makaronem gryczanym. Przygotowanie pasty nie należy do skomplikowanych zadań. Korzeń chrzanu japońskiego należy oczyścić z ziemi oraz liści i obrać ostrym nożem ze skórki. Następnie wystarczy zetrzeć go na drobnej tarce. Do jednej łyżki wasabi dodajemy 200 g majonezu oraz odrobinę soku z limonki (do smaku). Pastę możemy przygotować też z dodatkiem wody.
Przeciwwskazania
Mimo właściwości zdrowotnych chrzanu japońskiego nie należy spożywać go zbyt dużo. Roślina zawiera hepatoksynę, czyli substancję wykazującą toksyczne działanie na wątrobę. Kiedy trafi do organizmu niewielka ilość tego składnika, ludzka wątroba jej w stanie go przetworzyć. Nadmierne spożycie chrzanu japońskiego może jednak prowadzić do uszkodzeń wątroby. Przyprawy i pasty powinny unikać również osoby cierpiące na zaburzenia krzepnięcia krwi. Chrzan japoński może wywoływać biegunki, nudności oraz bóle żołądka. Warto też pamiętać, że na wasabi może mieć alergię – w takiej sytuacji należy bezwzględnie zrezygnować z jego obecności w codziennym menu.
Wasabi jest jedną z najpopularniejszych przypraw. Pasta z chrzanu japońskiego znajduje zastosowanie przede wszystkim w kuchni azjatyckiej i japońskiej. Roślina jest jednak również ceniona ze względu na swoje właściwości prozdrowotne. Korzeń byliny nie należy do najtańszych, a gotowe produkty zwykle zawierają stosunkowo niewiele czystego, sproszkowanego wasabi. Właśnie dlatego warto spróbować samodzielnej uprawy chrzanu japońskiego. Na szczęście nie jest ona zbyt skomplikowana – aby móc cieszyć się charakterystycznym smakiem, wystarczy pamiętać o odpowiednim zacienieniu i utrzymaniu stale wilgotnego podłoża.
