Bataty to warzywo, które cieszy się rosnącą popularnością – ale czy wiesz, że można je także uprawiać jako roślinę ozdobną? Nad ziemią wznoszą się ich długie pędy zakończone dużymi liśćmi, a między nimi znajdują się delikatne kwiaty. W zależności od odmiany, mogą mieć kolor purpurowy, niemalże czarny lub intensywnie zielony. Niestety, w polskich warunkach klimatycznych kwiaty pojawiają się dość rzadko.
Słodkie ziemniaki
Batat (Ipomoea batatas) nazywany jest także po prostu słodkim ziemniakiem lub wilcem ziemniaczanym. Jest to roślina płożąca, która wytwarza długie i mocno rozgałęzione pędy. Dzięki swoim pięknym liściom i kwiatom oraz smacznej bulwie może być traktowana zarówno jako roślina ozdobna, jak i warzywo. Pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej, gdzie znana jest już od tysięcy lat. Do Europy przybyły w okresie kolonizacji tej części świata.
Jadalną część batatów stanowią ich bulwy. Nadają się do grillowania, duszenia, gotowania, pieczenia oraz jako dodatek do zup. Świetną propozycją podania są frytki z batatów. Choć jest to warzywo słodkie w smaku, posiada niski indeks glikemiczny i nie przyczynia się do tycia. Co ciekawe, można spożywać także liście batata. Wykorzystywane są one m.in. w kuchni chińskiej, japońskiej i filipińskiej.
Bataty – uprawa w ogrodzie
Jest to roślina z dość długim okresem wegetacyjnym, który trwa aż 100 dni. Źle znosi ujemne temperatury, dlatego sadzenie jej do gruntu jest możliwe tylko od mniej więcej połowy maja. Jeśli zależy ci na plonach, najlepiej uprawiać je z rozsady, pod osłonami. Pomiędzy kolejnymi rzędami słodkich ziemniaków należy zachować odstęp około 60 cm, by umożliwić korzeniom odpowiedni rozrost.
Najlepiej wybrać na bataty miejsce nasłonecznione, ciepłe i zaciszne. Lepiej niż światło bezpośrednie sprawdzi się duża ilość rozproszonego. Z tych względów, w Polsce słodkie ziemniaki często uprawia się w tunelu foliowym lub szklarni.
Ważne jest także utrzymanie prawidłowej wilgotności powietrza i rodzaju podłoża. Bataty preferują żyzną, przepuszczalną i próchniczą glebę. Optymalny odczyn pH ziemi dla prawidłowego wzrostu tych warzyw wynosi 6-6,5. Są one jednak stosunkowo tolerancyjne na zmiany odczynu.
Bataty – uprawa na balkonie i w domu
Bataty można sadzić do pojemników znajdujących się w ciepłym pomieszczeniu już od marca. Pierwsze pędy zauważysz prawdopodobnie po około 3 tygodniach. Przygotowane wcześniej sadzonki można wsadzić do ziemi w maju, przy odpowiednio wysokich temperaturach. Potrzebny będzie do tego pojemnik głęboki przynajmniej na 50-60 cm. Pamiętaj, że są to rośliny wrażliwe na przymrozki. Poniżej 10°C zatrzymują swój wzrost, a niżej 0°C całkowicie obumierają.
Rozsadzanie batatów
Jako sadzonkę batata wykorzystuje się małe, niewyrośnięte bulwy. Można też samodzielnie podzielić bardziej wyrośnięte warzywa na fragmenty. Ważne, by każdy z nich miał przynajmniej dwa oczka. Postępując w ten sposób, z jednego ziemniaka można stworzyć nawet do 10 nowych sadzonek. Zanim wsadzisz tak przygotowane sadzonki do ziemi, namocz je w wodzie (można je tak trzymać około tygodnia, wymieniając ją codziennie na świeżą), a następnie w środku przeciwgrzybowym. Są to etapy niezbędne do przyspieszenia kiełkowania i zapobiegania trudnym do leczenia chorobom.
Porady pielęgnacyjne
Największe plony batatów uzyskasz prowadząc je na podpórkach, choć dobrze radzą sobie także rosnąc płożąco. Oprócz ciepła, ważne jest także ich odpowiednie nawodnienie. Przy zbyt suchym podłożu będą gubić liście. Natomiast duża wilgotność sprzyja powstawaniu chorób grzybicznych. Najlepiej do ich podlewania sprawdzi się czysta, odstana woda kranowa lub deszczowa. Jeśli chcesz zapobiec nadmiernemu wyparowywaniu wody z gleby i wyrastaniu chwastów, warto zastosować ściółkowanie.
Do dokarmiania batatów można stosować nawozy organiczne. Nie podlewaj nimi roślin – zamiast tego zmieszaj je z ziemią przed posadzeniem warzyw. Skuteczne są także humusy i uniwersalne nawozy mineralne. Można je stosować rozcieńczone z wodą, mniej więcej raz na tydzień.
Największe zagrożenie dla batatów stanowią szkodniki takie jak mączliki, wciornastki i przędziorki oraz choroby grzybowe. Warto działać na nie profilaktycznie, np. naturalną gnojówką. Środki ochrony roślin stosuj rano lub wieczorem – nigdy w pełnym słońcu, ponieważ może to skutkować poparzeniem liści.
Przycinanie batatów nie jest konieczne, chyba że pędy staną się zbyt wybujałe. Przy dużym upale, warto zadbać o ich osłonę przed intensywnym słońcem.
Bataty – właściwości odżywcze
Owoce batatów to nieregularne bulwy o ciemnopomarańczowym kolorze i charakterystycznym słodkim smaku. W zależności od odmiany, możliwe są też bulwy kremowe, różowe i fioletowe. Znajdziesz w nich liczne cenne składniki i prozdrowotne właściwości.
| Wartości odżywcze batatów (na 100 gramów) | |
| energia | 86 kcal |
| białko | 1,57 g |
| tłuszcz | 0,05 g |
| węglowodany | 20,12 g |
| błonnik | 3 g |
| wapń | 30 mg |
| żelazo | 0,61 mg |
| magnez | 25 mg |
| fosfor | 47 mg |
| potas | 337 mg |
| sód | 55 mg |
Oprócz tego, zawierają też spore ilości witamin z grupy B, a także witaminy A i C. Dzięki temu, wykazują następujące działanie:
- antyoksydacyjne – zwalczające wolne rodniki;
- redukujące ryzyko wystąpienia nowotworów (szczególnie raka piersi), cukrzycy i chorób serca;
- przeciwzapalne;
- wspieranie zdrowia narządu wzroku;
- poprawa działania pamięci.
Bataty zdecydowanie warto posadzić w swoim ogrodzie – nie tylko pięknie rosną, lecz także świetnie smakują, a do tego przyczyniają się do poprawy zdrowia. Dla jeszcze piękniejszego efektu wielokolorowych liści na balkonie lub w ogrodzie możesz pokusić się o zakup kilku różnych odmian słodkiego ziemniaka. Jeśli tylko zapewnisz tej roślinie odpowiednio dużo słońca, jest ona dość łatwa w uprawie. Jest stosunkowo odporna na choroby i szkodniki, a przy tym nie wymaga przycinania.
