Przegorzan to rodzaj kolczastych, miododajnych roślin o wyjątkowo pięknej formie i wielu prozdrowotnych właściwościach. Jak wygląda, jakie ma zastosowanie i jak go odpowiednio uprawiać?
Przegorzan (Echinops) to rodzaj roślin z rodziny astrowatych, pośród którego wyróżnia się około 70 gatunków bylin. Większość z nich rośnie w krajach Europy, Azji i północnej Afryki. Wykorzystywane są też szeroko jako rośliny ozdobne i uprawiane w ogrodach rośliny miododajna. Jak rozpoznać przegorzan?
Przegorzan – opis rośliny
Bylinę wyróżniają kuliste kwiatostany występujące w kilku odcieniach niebieskiego i białego, rozkwitające od lipca do października. Nierozwinięte kwiaty są kolczaste i zbite w kępę. Rozkwitają od dołu do góry. Często można na nich dostrzec pszczoły i motyle, skuszone zapachem nektaru. Ich kolczasta sylwetka przypomina jeża, z czego wynika łacińska nazwa echinops. Kwiaty rosną na sztywnych łodygach pokrytych włoskami i dorastającymi nawet do 2 m wysokości. Liście mają kolczasty jak oset, falisty brzeg, wyraźne unerwienie i przybierają kolor od szarego po ciemnozielony.
Gatunki i odmiany
Do spotykanych w Polsce gatunków przegorzanu należą:
- przegorzan pospolity (Echinops ritro) – roślina wieloletnia, nazywany też przegorzanem ciemnoniebieskim, najsilniej miododajny (450 kg/ha) i najczęściej uprawiany. Zakwita na początku lipca aż do sierpnia;
- przegorzan kulisty (Echinops sphaerocephalus) – naturalnie rosnący na stepach, w Polsce uznawany za zadomowiony antropofit. Roślina dwuletnia, dorastająca do dwóch metrów co plasuje ją pośród najwyższych wariantów. Ma największe główki kwiatowe (do 7 cm średnicy). Zakwita w połowie lipca;
- przegorzan węgierski (Echinops exaltatus) – roślina wieloletnia obcego pochodzenia, ma charakterystyczne białe kwiaty. Kwitnie od lipca do sierpnia.
Gatunki różnią się pomiędzy sobą przede wszystkim czasem kwitnienia oraz wydajnością miodową. Szczególnie ważną cechą dla pszczelarzy jest kilkudniowe zazębianie się pór rozkwitania gatunków. Ich równoczesna uprawa pozwala znacznie przedłużyć czas pozyskiwania pyłku przez pszczoły.
Miododajny echinops. Zastosowanie i właściwości lecznicze
Przegorzan jest rośliną cenioną nie tylko przez ogrodników, ale i pszczelarzy czy farmaceutów. Głównym zastosowaniem jest produkcja miodu. Miód z przegorzanu ma właściwości przeciwzapalne i stosowany jest często przy infekcjach skóry i bólu mięśni. Z owoców rośliny można też pozyskać echinopsynę, czyli alkaloid zwiększający ciśnienie krwi i przewodnictwo mięśni szkieletowych. Uwaga – echinopsyna w dużych ilościach jest trująca i może powodować drgawki. Ekstraktu nie należy więc stosować bez uprzedniej konsultacji z lekarzem. Wywar z przegorzanu może opóźnić rozwój stwardnienia rozsianego. Okrągłe główki kwiatostanów są też spożywane ze względu na wysoką ilość witaminy C; w smaku przypominają karczochy.
Wymagania i uprawa byliny
Oto podstawowe informacje na temat uprawy przegorzanu.
Sadzenie i uprawa
Gleba sucha i przepuszczalna, np. skalniaki czy rabaty. Przegorzan nie toleruje wilgoci w podłożu, jest za to bardzo odporny na okresy suszy. Najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym. Cykl rozwojowy to dwa okresy wegetacyjne. Roślina w pierwszym roku od posadzenia wytworzy rozetę liściową, a w kolejnym sezonie kwiaty. Kwitnienie trwa od lipca do października. Po tym okresie roślinę trzeba przyciąć przy ziemi, aby łodygi mogły lepiej rozrosnąć się w kolejnym sezonie. Poleca się sadzenie w glebę suchą, wcześniej odchwaszczoną, w rzędach o odstępie co metr.
Wysiew i rozmnażanie
Przegorzan można rozmnażać za pomocą wysiewu nasion. Można kupić je w sklepie ogrodniczym, ale i samodzielnie pozyskać z natury. Nasiona przed wysiewem należy namoczyć przez kilkanaście godzin. Wysiane do inspektu po przeschnięciu powinny wykiełkować w ciągu dziesięciu dni. Młode sadzonki, które osiągnęły około 6 cm wysokości, wysadza się do gruntu latem. Rośliny dość ekspansywnie odnawiają się za pomocą samosiewu.
Z dojrzałej rośliny pod koniec jesieni można pozyskać też sadzonki korzeniowe.
Czy warto zasadzić przegorzan w ogrodzie? Zdecydowanie! Ma on nie tylko oryginalny wdzięk, ale i nie wymaga szczególnej pielęgnacji. Roślina świetnie sprawdzi się jako dopełnienie rabat żwirowych oraz zestawiona z innymi kwiatami ozdobnymi. Szczególnie polecana jest miłośnikom motyli i amatorom pszczelarstwa. Posadzona w okolicy uli, przywabi letnim zapachem nektaru owady posilające się słodkim pyłkiem.
Zobacz także:- Nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis L.) – czy to ziele lecznicze? Uprawa, właściwości i zastosowanie rośliny
- Wiązówka błotna – uprawa i właściwości lecznicze
- Niecierpek nowogwinejski – uprawa rośliny i jej wymagania
- Rozwar – uprawa, wymagania. Dlaczego warto posadzić go w ogrodzie?
- Gajowiec żółty (Galeobdolon luteum) – uprawa, pielęgnacja i rozmnażanie. Jak uprawiać tę niezwykłą roślinę?
- Pięknotka i jej uprawa w ogrodzie. Jak przycinać, sadzić i pielęgnować te ozdobne krzewy?
