Patison to krzaczasta roślina z jadalnymi owocami o ciekawym kształcie. Jest to nieco mniej znany, lecz równie zdrowy i pyszny, krewny dyni. Uprawa patisona nie jest trudna – każdy może się tego podjąć we własnym ogrodzie. Sprawdź, jak się do tego zabrać.
Różne gatunki dyni były powszechnie znane w Ameryce Środkowej i Północnej prawdopodobnie już tysiące lat temu – w tym też patison. Do Europy zawitały w XVI wieku, po odkryciu Nowego Świata. Jednak musiało minąć jeszcze dużo czasu, by te nietypowe w wyglądzie owoce zyskały należyte uznanie na Starym Kontynencie. Dziś wciąż nie są tak popularne jak chociażby dynie czy kabaczki. Zdecydowanie warto jednak poznać je bliżej. Patison jest dość łatwy w uprawie – trzeba jedynie zapewnić mu odpowiednią ilość ciepła.
Patison – co to za warzywo?
Patison (Cucurbita pepo var. patisoniana) to roślina jednoroczna, odmiana dyni zwyczajnej. Pochodzi z Ameryki Północnej, skąd do Europy przywieźli ją Hiszpanie w czasach kolonizacyjnych. Ma ciekawy kształt, przypominający wręcz statek kosmiczny rodem z filmów science fiction. Posiada szerokie zastosowanie w kuchni, a przy tym jest bardzo zdrowy. Prawidłowo przygotowane owoce są soczyste, chrupkie i aromatyczne.
Jak wygląda patison?
| pokrój | krzak lub pnącze, dorastające maksymalnie do 1 m wysokości |
| liście | sporych rozmiarów, zielone, z wcięciami. Rosną na dość długich i grubych łodygach |
| kwiaty | duże i żółte – niezwykle dekoracyjne, zwabiają do siebie owady zapylające |
| owoce | spłaszczone, z falistymi brzegami i wypustkami (wrębami). W zależności od odmiany, mogą mieć kolor biały, zielony, żółty, a nawet ciemnego granatu. Dorastają maksymalnie do 30 cm średnicy i 1,5 kg |
Siew i sadzenie
Nasiona patisona wysiewa się pod koniec kwietnia do małych doniczek wypełnionych żyzną ziemią. Powinny one stać w domu lub w szklarni – tam, gdzie jest wystarczająco ciepło. Gdy pojawią się już pierwsze kiełki, można zacząć stopniowo hartować rośliny. Nie należy jednak wsadzać rozsad do ziemi wcześniej niż w połowie maja – musi minąć niebezpieczeństwo przymrozków, które patisony bardzo źle znoszą. Niezwykle ważne jest też zachowanie korzeni w jak najlepszym stanie.
Alternatywnie, można wysiać je bezpośrednio do gruntu. W takim przypadku, należy umieścić po 1-2 nasionka w indywidualnych, oddalonych od siebie dołkach (głębokich na 2-3 cm). Następnie przysypuje się je ziemią i podlewa. Koniecznie poczekaj z tym aż będzie wystarczająco ciepło. Patisony najczęściej sadzi mniej więcej od 15 maja do połowy czerwca.
Podobnie do dyni, patison rośnie jak krzak lub pnącze. Dorasta do około 50-70 cm wysokości i 100-500 cm szerokości. Podczas sadzenia, na jedną roślinę trzeba przeznaczyć przynajmniej 1 metr kwadratowy. Jeśli z jednej sadzonki wyrosną dwie rośliny, należy usunąć słabszą i pozostawić jedynie tą dorodniejszą. Warto wiedzieć, że patison z rozsady owocuje wcześniej niż ten posiany bezpośrednio do gruntu.
Uprawa patisona
Patison pochodzi z ciepłego klimatu, więc ceni sobie wysokie temperatury i dużą ilość słońca, lecz ma mniejsze wymagania od dyni zwyczajnej. Najlepiej czuje się w żyznej, próchniczej glebie, w miejscu osłoniętym od wiatru. Idealna temperatura dla ich zdrowego wzrostu to 20-25°C. Przed zasadzeniem warzyw, warto wzbogacić ziemię kompostem lub obornikiem. Optymalny odczyn podłoża dla patisonów wynosi 6-7 pH.
Rośliny te uprawiane na zewnątrz giną wraz z nastaniem pierwszych przymrozków. Jest to naturalny proces, z którym nie należy walczyć. Można od nowa zasiać je w kolejnym roku. Pamiętaj jednak, że tak samo jak wszystkie warzywa z rodziny dyniowatych, nie lubią być sadzone w tym samym miejscu dwa razy z rzędu.
Patisony można nawozić mniej więcej raz na tydzień. Najlepiej sprawdzą się do tego nawozy naturalne. Można w tym celu użyć gnojówki z pokrzywy lub obornika krowiego. Największe zapotrzebowanie na składniki odżywcze mają w lipcu, w okresie najbardziej intensywnej wegetacji.
Zagrażają im wszystkie te same problemy, co innym dyniowatym. Są to jednak rośliny dość odporne na działanie szkodników i chorób. Rzadko stwarzają kłopoty w uprawie. Największe zagrożenie stanowi dla nich chłód i długotrwała deszczowa pogoda, która sprzyja rozwojowi grzyba.
Jak podlewać tę odmianę dyni?
Patisony potrzebują umiarkowanej ilości wody. Nie mogą stać w wodzie, lecz lubią mieć stale lekko wilgotną ziemię. Dobrze znoszą okazjonalne, lekkie przesuszenie podłoża. Zdecydowanie największe zapotrzebowanie na wodę mają podczas zawiązywania owoców. Ich system korzeniowy nie jest zbyt głęboki. Rośliny te dobrze reagują na ściółkowanie, które zapewni lepszą retencję wody w ziemi.
Owoce patisona – kiedy zbiory?
Jeśli roślina była utrzymywana w dobrych warunkach, pierwsze młode patisony zaczynają pojawiać się już po 40-50 dniach od wysiewu. Zbiory zaczynają się już w czerwcu i mogą trwać aż do października. Należy ściągać z rośliny dojrzałe owoce od razu po ich wytworzeniu się. W ten sposób pobudza się je do wytwarzania nowych owoców.
Młode patisony mają delikatną skórkę, smaczny miąższ i malutkie pestki – w takiej formie mogą być spożywane w całości. Starsze owoce mają bardzo twardą skórkę, dlatego najlepiej zbierać plony jak najwcześniej. Wystarczy odczekać około 2 tygodni od zawiązania owoców.
Patisony – właściwości
Warto uprawiać patisony ze względu na ich smak, uniwersalne zastosowanie w kuchni oraz liczne prozdrowotne właściwości. Zawierają niskie stężenie tłuszczów nasyconych, sodu i kalorii. Za to znajduje się w nich spora ilość witaminy C, kwasu foliowego, witaminy B6 i A, magnezu, potasu i nieco błonnika. Posiadają takie właściwości jak:
- wspomaganie prawidłowej pracy serca;
- zmniejszanie ryzyka wystąpienia zawału lub udaru;
- obniżanie ciśnienia krwi;
- hamowanie rozwoju miażdżycy;
- zapobieganie odkładania się cholesterolu w ściankach naczyń krwionośnych;
- usuwanie z organizmu szkodliwych produktów ubocznych metabolizmu;
- ochrona przed niektórymi zanieczyszczeniami i chemikaliami;
- zwalczanie wolnych rodników;
- zapobieganie przedwczesnemu starzeniu się.
Można je piec, grillować, smażyć lub marynować na surowo. Pamiętaj, że największą ilość składników prozdrowotnych zachowasz przy jak najmniejszej obróbce termicznej warzyw.
Patison to świetny dodatek do każdego letniego ogródka.
Oprócz ciekawego wyglądu, mają też pyszny smak i liczne składniki odżywcze korzystnie wpływające na zdrowie. Wyhodowane samodzielnie smakują jeszcze lepiej niż te dostępne w sklepach – a w dodatku nie zawierają żadnej chemii. Do ich uprawy nie potrzebujesz zbyt wiele. Wystarczy ciepłe, słoneczne stanowisko i nieco wody.
