Powojnik (Clematis) – uprawa i pielęgnacja pnącza w ogrodzie

Powojnik bardzo często mylony jest z bluszczem, jednak różnice między tymi dwiema grupami roślin są bardzo wyraźne. W Polsce nie brak nie tylko ciekawych odmian, ale i takich, które powstały w kraju i zyskały uznanie na arenie międzynarodowej.

Powojnik (Clematis) to roślina pnącza z rodziny jaskrowatych. W sumie do tej rodziny zalicza się ponad 500 gatunków z całego świata. Powojniki rosną szczególnie często w Azji, ale nie brakuje ich również w Europie i pozostałej strefie klimatu umiarkowanego. Sprawdź, jak je uprawiać i o nie dbać.

Powojnik – charakterystyka

Powojnik jest rośliną pnącą, która może mieć pokrój płożący albo wspinający się, zależnie od sposobu uprawy. Łodygi są zielone, częściowo drewnieją, czasem osiągają zawrotne długości nawet do 30 metrów. Czasami jednak powojniki występują również jako krzewy i rośliny zielne. Wiele zależy bowiem od konkretnego gatunku. Ich ogonki liściowe mają właściwości czepne, co pozwala im się piąć po pergolach i podporach.

Powojnik ma liście o różnym wyglądzie, zawsze jednak leżące naprzeciw siebie. Mogą być zimozielone albo opadają na ziemię. Kwiaty wyrastają zazwyczaj w formie wiech, pęczków lub wierzchotek. Kwiatostany są efektowne, duże albo małe (u gatunków botanicznych). Kwiatostany pojawiają się w maju i mogą pozostawać na roślinach nawet do końca października.

Gatunki i odmiany powojników w Polsce

W Polsce zauważono dotychczas trzy odmiany powojników, które rosną tutaj naturalnie. Są to powojniki:

• pnący;
• prosty;
• alpejski.

Prócz tego występuje wiele gatunków uprawnych i to na nich się skupimy. Zazwyczaj dzieli się je na trzy grupy, zależnie od momentu kwitnienia:

• powojniki wcześnie kwitnące;
• powojniki wielkokwiatowe wczesne;
• powojniki wielkokwiatowe późne, drobnokwiatowe późne i gatunki zielne.

Do ciekawszych gatunków zaliczają się:

• powojnik włoski (Clematis viticella) – rośnie do ok. 3 m długości. To gatunek wielkokwiatowy, mrozoodporny, kwitnący w okresie od czerwca do września. Na podstawie tego gatunku powstało wiele odmian;
• powojnik południowy (Clematis flammula) – gatunek o intensywnym zapachu i niewielkich, drobnych kwiatkach. Jest to gatunek botaniczny. Ma silne pachnące kwiaty, które pojawiają się w lipcu i pozostają aż do października. Na jego podstawie stworzono wiele odmian o intensywnej woni;
• powojnik jesienny (Clematis terniflora) – gatunek z Japonii, kwitnący od września do listopada. Ma niewielkie, drobne kwiatki w kształcie gwiazdek, zazwyczaj białe;
• powojnik górski (Clematis montana) – to gatunek rosnący do 8 m długości, kwitnący do maja do czerwca, dający jasnoróżowe kwiaty wrażliwe na przymrozki;
• powojnik tangucki (Clematis tangutica) – pnącze o długości do 5 m, z dzwonkowatymi, żółtymi kwiatami, kwitnące od czerwca do sierpnia;
• powojnik pnący (Clematis vitalba) – gatunek spotykany w Polsce również w naturze, rosnący do 10 m. Ma kremowobiałe kwiaty, które są niewielkie i kwitną w wiechach od lipca do września; na jego podstawie przygotowano wiele atrakcyjnych odmian;
• powojnik całolistny (Clematis integrifolia) – gatunek rosnący tylko do 60 cm, porastający w formie kobierców, o kwiatach w kształcie dzwonków, pojawiających się od czerwca do września; gatunek ten posłużył do stworzenia licznych odmian powojników.

Powojnik – uprawa, pielęgnacja, cięcie i sadzenie

W dużej mierze wymagania i uprawa powojników zależą od gatunku czy odmiany. Najczęściej spotyka się powojniki wielkokwiatowe, które są jednak dość trudne w uprawie. Wymagają żyznej, próchniczej gleby. Podłoże powinno mieć odczyn obojętny. Musi być dobrze zdrenowane, przepuszczalne, ale stale umiarkowanie wilgotne. Dolna część tych powojników powinna rosnąć w cieniu, a górna mieć dostęp do słońca. Nieco mniej wymagające pod względem warunków glebowych są powojniki pnące i tanguckie, które nieźle znoszą okresy suszy.

Cięcie powojników

Cięcie wykonuje się w marcu, gdy na powierzchni pędów widoczne są zgrubienia, czyli pąki. Skraca się pędy ponad nimi na maksymalną długość ok. 1 cm. Dodatkowo należy usunąć wszystkie pędy zeszłoroczne, które są martwe, np. przemarznięte. W pierwszym roku po sadzeniu należy przycinać pędy na wysokości ok. 30 cm od podłoża, aby zachęcić powojnik do krzewienia się. Warto jednak pamiętać, że:

• cięcie nie jest zalecane w przypadku gatunków, które kwitną na zeszłorocznych pędach na wiosnę; jeśli jest konieczne dla ograniczenia okazu, warto je wykonać po kwitnieniu;
• cięcie odmian kwitnących na zeszłorocznych pędach i powtórnie na nich w tym samym roku, zwłaszcza wielkokwiatowych, wykonuje się od 1 m do 1,5 m od podłoża w maju lub czerwcu;
• cięcie odmian kwitnących późno przeprowadza się na wysokości ok. 20–50 cm nad ziemią w okresie wiosennym, pamiętając, aby miejsce cięcia wypadało nad przynajmniej 2, a najlepiej 3 parą pąków.

Sadzenie powojników

Sadzi się zwykle sadzonki ok. trzyletnie, przygotowując odpowiednio miejsce. W dole wysypuje się warstwę drenażu przykrytego agrowłókniną, następnie warstwę nawozu, np. kompostu lub obornika, a potem wkłada się powojnik i otacza ziemią kompostową oraz torfem. Gleba wokół rośliny powinna zostać uklepana. Następnie na warstwę gleby wysypuje się korę lub trociny. Zapobiegają wzrostowi chwastów i ucieczce wody z miejsca nasadzenia.

Powojnik – szkodniki i mrozoodporność

Powojnik ogrodowy może cierpieć na:

• uwiąd – tak zwana zgorzel, która polega na zamieraniu pędów;
• inwazję mączniaka prawdziwego, atakującego roślinę w nieprzewiewnym stanowisku przy suszy;
• atak mszyc;
• atak przędziorków;
• atak giętwy powojnikowej.

Po rozpoznaniu dolegliwości wykonuje się odpowiednie zabiegi, np. opryski.

Warto dodać, że powojnik może być bardziej albo mniej odporny na mróz. Zależy to przede wszystkim od odmiany.

Powojnik to roślina ozdobna, która może rosnąć na balkonach, tarasach, a także w ogrodzie. Świetnie sprawdza się przy ogrodzeniach albo jako bylina na rabatach. Młode rośliny trzeba podlewać, jednak nawożenie zwykle nie jest konieczne. To doskonały wybór, jeśli interesują cię gatunki okrywowe, które obsypują się, zależnie od odmiany, białym czy różowym kwieciem.