Poszczególne gatunki i odmiany jarzębu występują naturalnie niemal na całym świecie. Każdy z nich ma wysokie walory dekoracyjne ze względu na zabarwienie liści i owoców. Roślina ta często spotkana jest w przestrzeni miejskiej, ponieważ całkiem dobrze radzi sobie z zanieczyszczeniami tego rodzaju. Jako ogrodnik możesz sadzić jarząb we własnym ogrodzie czy na działce, zapewniając mu odpowiednie warunki do rozwoju. Choć jarząb wykazuje niewielkie wymagania w tym względzie, warto o niego zadbać, by jesienią cieszyć się interesującą, pomarańczowoczerwoną barwą jego owoców. Dowiedz się, kiedy kwitnie ta roślina, ja wyglądają jej odmiany, a także jakie jest zastosowanie owoców jarząbu.
Jarząb – gdzie może występować? Gatunki i odmiany
Niektóre gatunki występują na półkuli północnej w klimacie umiarkowanym, na terenach Azji i Europy, Ameryki Północnej i Afryki. Roślina ta należy do rodziny różowatych i w jej ramach wyróżnia się następujące, popularne odmiany jarząbu:
- jarząb brekinia, brzęk (Sorbus torminalis);
- jarząb grecki (Sorbus graeca);
- jarząb karpacki (Sorbus carpatica Borbás);
- jarząb mączny (Sorbus aria (L.) Crantz;
- jarząb nieszypułkowy (Sorbus chamaemespilus (L.) Crantz;
- jarząb pospolity, j. zwyczajny, jarzębina (Sorbus aucuparia L. em. Hedl.);
- jarząb sudecki (Sorbus sudetica (Tausch.);
- jarząb szwedzki.
Jak wygląda Sorbus w zależności od odmiany?
Jarząb to drzewo albo krzew, który osiągaj wysokość około 20 metrów. Zależnie od odmiany pędy mogą przybierać różną długość. Drzewko odznacza się owalną koroną i uznaje się je za gatunek leśny lub parkowy. Liście jarzębów występują sezonowo i są skrętoległe. Ich przylistki opadają dość szybko. Blaszki liściowe różnych gatunków jarzębu są pojedyncze i piłkowane, o brzegu klapowatym albo wrębnym. Mogą też być pierzasto dzielne lub złożone.
Kwiaty i owoce
Jarząb zwykle wytwarza kwiaty barwy białej, a w przypadku niektórych gatunków są one różowe lub żółte. Nie osiągają zbyt dużej wielkości i zbierają się w charakterystyczne podbladachy w postaci pąka. W takiej formie pojawiają się na rok przed kwitnieniem. Kielich kwiatów posiada pięć działek, które zrastają się u nasady. Ich płatki najczęściej mają zaokrąglony kształt.
Owoce jarzębów są liczne i kuliste. Osiągają średnicę od 1,5 do 3 centymetrów. Występują w kolorach czerwonym lub pomarańczowym, ale także żółtym, białym albo brązowym. Z jednej zalążni rozwijają się maksymalnie dwa nasiona.
Jarząb pospolity – jak wygląda jego uprawa?
Gatunkiem najbardziej znanym w Polsce i najczęściej występujących na naszych ulicach, jest jarząb pospolity, czyli znana wszystkim jarzębina. To drzewko o bardzo ładnym, estetycznym pokroju i wysokiej mrozoodporności. Jest zatem jedną z najtrwalszych odmian tego gatunku.
Podłoże i światło
Jeśli chodzi o jarząb pospolity, gleba, w której go posadzisz, powinna być przynajmniej częściowo próchnicza i żyzna, a także delikatnie zakwaszona, jednak nie jest to bezwzględnie konieczne. Drzewo tworzy rozbudowany system korzeniowy, dzięki któremu może zyskać dostęp go głębiej położonych zasobów ziemi. Pamiętaj jednak, by wybrana gleba nie była zbyt wilgotna. Drzewko to nie ma wysokich wymagań w kwestii stanowiska i z powodzeniem może wzrastać w półcieniu czy nawet cieniu, choć oczywiście miejsce mocno nasłonecznione będzie dla niego najbardziej korzystne. Jest to roślina mrozoodporna i dobrze toleruje wszelkie zanieczyszczenia powietrza.
Podlewanie i nawożenie
Jarząb niezbyt dobrze znosi suszę, która trwa zbyt długo. To właśnie w tych okresach należy podlewać i stosować wobec drzewka nawozy organiczne. Pamiętaj, że jeśli w miejscu wzrostu rośliny występują regularne deszcze, nie ma konieczności jej nawadniania. Nawozy okazują się wskazane również wtedy, gdy jarząb rośnie w podłożu bardzo ubogim we wszelkie zasoby odżywcze. Naturalnym nawozem dla jarzębiny są jej liście, które warto pozostawić wokół pnia. Dzięki temu kwitnienie i owocowanie będzie przebiegało bardzo obficie.
Przycinanie
Co do zasady nie ma konieczności cięcia jarzębu, a wręcz odradza się taki zabieg. Istnieją jednak sytuacje, w których się go przeprowadza. Możesz skrócić gałęzie rośliny, jeśli ze względu na rozrost uniemożliwia ona rozwój sąsiadującym z nią gatunkom.
Osłanianie na zimę
Jak mówiliśmy, jarząb to roślina w pełni mrozoodporna, dlatego nie ma potrzeby dodatkowego osłaniania, nawet w przypadku bardzo młodych okazów. Jarzęby uchodzą za długowieczne drzewa liściaste, które rzadko ulegają zniszczeniu w okresie zimy.
Jak i kiedy sadzić jarząb?
Podczas sadzenia drzewek czy krzewów w swoim ogrodzie pamiętaj, że odległość pomiędzy poszczególnymi okazami powinna wynosić średnio około 4 metry. W okolicy jarzębu z powodzeniem mogą rozwijać się inne rośliny, jeśli korona nie zasłania słońca w całości. Jeżeli chodzi o czas, w którym najlepiej jest posadzić drzewko, jest to wiosna. kiedy przeminą już ostatnie przymrozki. Jarząb można przesadzać, jednak zabieg ten zdecydowanie lepiej znoszą młode okazy, które nie przekroczyły wieku 6 lat.
Zastosowanie owoców
Warto wiedzieć, że jarzębina to jadalna część rośliny, jednak przed spożyciem należy ją ugotować. Zawiera w sobie kwas parasorbowy, który może wywoływać biegunkę i nudności. Regularnie zjadane owoce wykazują działanie pozytywne, jeśli chodzi o dolegliwości związane z układem moczowym. Ich własności są także pomocne gdy, chodzi o jelita, pęcherz czy nerki.
Jarzębina zawiera w sobie duże ilości:
- witaminy C;
- witaminy P;
- witaminy P;
- witaminy koje.
Owoce jarzębiny służą przede wszystkim wytwarzaniu nalewek. Znany jarząb stanowi źródło właściwości leczniczych. Ponadto owoce niektórych odmian wykorzystuje się do robienia przetworów. Powiedzieliśmy, że drzewa wytwarzają je od miesiąca sierpnia, jednak na ich zebranie trzeba koniecznie poczeka przynajmniej kilka tygodni.
Gdzie kupić sadzonki?
Sadzonki jarzębiny można kupić w każdym sklepie ogrodniczym, jednak równie dobrze sprzeda ci je sam producent. Najważniejsze jest to, by zwrócić uwagę na jakość, a nie na wysokość ceny. Sadzonki należy przechowywać na balkonie albo w specjalnym wygonie.
Choroby i szkodniki – jarząb
Różne odmiany drzewa są odporne na działanie szkodników, jednak czasem mogą zdarzać się typowe dla gatunku choroby, które będą wymagały szybkiej interwencji, dzięki której zainfekowany okaz nie obumrze. Jednym z najważniejszych jest parch roślin owocowych, który dotyczy nie tylko śliwy, ale także jabłoni, gruszy czy wiśni. Poważne zagrożenie stanowi jednak także zamieranie pędów. Początkowo na liściach pojawiają się nieestetyczne plamy, które szybko przeradzają się w chorobę całej gałęzi, którą pilnie należy usunąć.
Całe drzewo może zostać zaatakowane przez rdzę jarzębu. Można ją rozpoznać po typowych plamach na liściach w kolorze czerwonym. Choroba ta należy do grzybobójczych, więc da się ją zwalczać łatwo dostępnymi preparatami grzybobójczymi.
Jarząb to gatunek, którym interesują się również szkodniki. Najbardziej znane są w tym wypadku przędziorki, których działanie na roślinie szybko zmniejsza jej walory estetyczne. Jarzębina tak często i chętnie jest atakowana przez mszyce, że wyróżniono nawet konkretny gatunek mszyc zainteresowanych gatunkiem. Owady te nazwano mszycami dzwonkowo-jarzębinowymi.
Jeśli uprawiasz w ogrodzie więcej niż jedno drzewko jarzębinowe i jeden z okazów zostanie zaatakowany przez szkodniki, należy od razu potraktować pozostałe specjalnym preparatem, ponieważ np. mszyce rozprzestrzeniają się błyskawicznie.
Jarząb to gatunek drzewa znany i często spotykany w przestrzeni parków, ulic, osiedli czy działek, ale także przydomowych ogrodów. Ze względu na walory estetyczne dużym uznaniem cieszy się szczególnie jarząb pospolity. Roślina odnajduje się na różnych siedliskach, a najlepiej czuje się na żyznym i dobrze nasłonecznionym stanowisku. W ogrodzie należy sadzić jarząb na tyle przemyślanie, by nie przeszkadzał we wzroście innym okazom, a jednocześnie pięknie się z nimi komponował, zwłaszcza jesienią, kiedy można liczyć na różne kolory liści, kwiatów i owoców jarzębu.
