Potoczną nazwą borowika ponurego jest grzyb siniak. Grzybiarze mogą na niego trafić w lasach iglastych i liściastych w okolicach jodeł i dębów. Choć nie jest zbyt często spotykany w Polsce, pojawia się pytanie, czy należy do grzybów jadalnych, czy trujących?
Wielu zapalonych grzybiarzy toczy spór, część z nich uważa, że grzyb siniak nadaje się do spożycia, pozostali twierdzą, że to grzyb wywołujący zatrucia. Sprawdź informacje o borowiku ponurym, by na przykład nie pomylić go z piaskowcem modrzakiem.
Jak wygląda grzyb siniak?
Grzyb siniak to potoczna nazwa borowika ponurego z rodziny borowikowatych. Nazwa siniak nie jest czymś przypadkowym, jako że grzyb ten po dotknięciu robi się siny, a po jakimś czasie sine plamy na nim stają się jeszcze ciemniejsze. Jest bardzo podobny do borowika szatańskiego, po zjedzeniu, którego należy szybko wywołać wymioty, by do krwi nie dostały się substancje trujące. Borowik ponury początkowo ma kapelusz w kolorze żółto-pomarańczowym, później w oliwkowym lub brązowym, a jego struktura wydaje się zamszowa lub jak kto woli aksamitna. Skóry nie da się oddzielić od miąższu. Średnica kapelusza siniaka to około 5 do 20 cm, natomiast trzon jest barwy żółto-oliwkowej i ma od 5 do 15 cm, jest na nim widoczna siateczka o czerwonych oczkach, w podłużnym kształcie. Jego sinienie zdecydowanie odróżnia go od innych gatunków grzybów.
Borowik ponury (Suillellus luridus)i jego występowanie
W Polsce czy w Europie borowik ponury występuje nieczęsto, natomiast głównie trafić na niego można w Australii, Ameryce Północnej i Japonii. Najczęściej znaleźć je można latem oraz jesienią, owocniki wytwarza od czerwca do października.
Siniak występuje w lasach liściastych i iglastych na podłożu wapiennym, można go znaleźć w pobliżu buków, lip i jodeł. Występuje nie tylko w lasach, trafić na niego można również przechadzając się po parku. Lubi gleby bogate w wapń, najlepiej gliniaste.
Borowik ponury a piaskowiec modrzak
Grzyb siniak nie jest jedynym, który sinieje pod wpływem dotyku. Kolejnym okazem siniejącym jest piaskowiec modrzak (Gyroporus cyanescens) – to grzyb z rodziny piaskowcowych. Tenże jednak bardzo różni się wyglądem, nie przypomina grzyba ponurego. Innymi nazwami piaskowca modrzaka są:
- podgrzybek siny;
- mchowik siniak;
- huba siniak;
- podgrzybek;
- borowik polny;
- granatek;
- grzyb piaskowy;
- piaskowiec modrzak;
- modrzak siniak.
Jak odróżnić piaskowca modrzaka?
Wygląd borowika polnego znacząco się różni i oprócz jego sinienia i zamszowego wyglądu niewiele ma z nim wspólnego. Jego powierzchnia pokryta jest grubą warstwą pilśni. Kapelusz jest wypukły i półkolisty, spłaszczony i poduchowaty. Posiada barwę żółtawą, kremową, siarkowo-żółtą z zielono-żółtym odcieniem, a jego starsze owocniki stają się białawe. Rurki zaś są kremowe lub białe, po przekrojeniu zabarwiają się na niebiesko. Średnica kapelusza od 3,5 do 12 centymetrów, wysokość trzonu od 5 do 10 cm, a jego grubość od 1 do 3 cm.
Pojawia się w lasach od lipca do listopada, a występuje nie tylko w Europie, ale także w Azji, Ameryce Północnej i Australii. Najczęściej znaleźć go można pod bukami, dębami i brzozami, niemniej spotkać go można zarówno w lasach liściastych, jak i iglastych. Ten gatunek ma status „R”, czy jest potencjalnie zagrożony wyginięciem. W Polsce jeszcze tak nie jest, może dlatego, że z powodu sinienia rzadko jest zbierany przez grzybiarzy.
Czy modrzak siniak jest grzybem jadalnym? Czy warto go zbierać?
Modrzak siniak to jak najbardziej grzyb bezpieczny i jadalny, aczkolwiek o walorach smakowych można znaleźć różne opinie. Mimo to ma wielu zwolenników wykorzystywania go w kuchni, gdzie spotykany jest jako grzyb suszony, stosowany jako składnik zup i sosów. Warto dodać, że małe dzieci nie powinny go spożywać, ale ta zasada nie tyczy się wyłącznie modrzaka siniaka, ale wszystkich grzybów, także nietrujących i jadalnych. Dzieci do 10 roku życia nie powinny zjadać grzybów, a to dlatego, że ich układy pokarmowe nie są jeszcze w pełni rozwinięte i nawet zjedzenie odmian jadalnych może skończyć się zatruciem. Zatrucie u dzieci objawia się silnym bólem brzucha, biegunką, wymiotami oraz bezsennością. Ponieważ dzieci tak fatalnie reagują na zjedzenie grzybów jadalnych, można sobie wyobrazić, co stałoby się po skonsumowaniu trujących. Niejednokrotnie kończy się to uszkodzeniem wątroby, przeszczepem, a niekiedy śmiercią.
Piaskowiec modrzak – systematyka
Szczegółowa systematyka piaskowca modrzaka:
- gatunek: piaskowiec modrzak;
- rodzaj: piaskowiec;
- rodzina: piaskowcowate;
- rząd: borowikowce;
- klasa: pieczarniaki;
- typ: podstawczaki;
- królestwo: grzyby;
- domena: eukarionty.
Czy grzyb siniak jest trujący?
Niestety w tym przypadku sprawy mają się nieco inaczej. Zdecydowanie grzyb siniak jest gatunkiem, który zjedzony pod postacią surową jest trujący. W swoim składzie ma silne toksyny, takie jak:
- betaina;
- inwolutyna.
Wymienione toksyny w postaci surowej prowadzą do zatrucia organizmu. Z najczęściej występujących objawów wymienić można:
- bóle brzucha;
- wymioty;
- nudności.
Jednakże po długiej obróbce cieplnej grzyb siny w niektórych krajach jest spożywany, niemniej pod żadnym pozorem nie można łączyć go z alkoholem. Siniak jest grzybem niejadalnym, który nie ma właściwie żadnych właściwości odżywczych, smakowych także, zatem jaki sens jest we wprowadzaniu go do kuchni?
Kolejny siny gatunek grzyba – podgrzybek zajączek (siniejący)
Kolejnym przykładem siniejących grzybków jest podgrzybek zajączek (Boletus subtomentosus) zwany inaczej:
- zajączkiem siniejącym;
- borowikiem zajęczym;
- muchownikiem zielonym;
- zajączkiem;
- zajęczą wargą;
- zajęczym grzybkiem.
To pospolicie występujący w Polsce grzyb jadalny z niewielkimi walorami smakowymi, dlatego też najczęściej podawany jest z innymi gatunkami. Jego występowanie to lasy liściaste i iglaste, a także parki. Znaleźć go można pod świerkiem pospolitym, limbą, dębem szkarłatnym oraz pośród krzewinek czarnej jagody i borówki. Nie dorównuje niestety smakowi podgrzybkom, a rozpowszechniony jest głównie na półkuli północnej, najczęściej w strefie umiarkowanej. Można na niego trafić także w Kolumbii.
Zajączek osiąga średnicę od 3 do 10 cm, rurki zaś od 5 do 20 mm, natomiast trzon osiąga wysokość od 6 do 10 cm oraz do 2 cm grubości. Młode osobniki są koloru żółtego, a czym starsze tym ich barwa ciemnieje do zielono-żółtych oraz brązowych. Trzon niekiedy przybiera barwę czerwono-brązową. Ma kanciaste pory, podzielone na komory. Podobny jest do podgrzybka złotawego oraz do podgrzybka żeberkowego.
Jeśli po zjedzeniu jakichkolwiek grzybów ma się objawy zatrucia, warto skonsultować choćby z lekarzem pierwszego kontaktu, lub udać się na pogotowie. Nie warto zbierać grzybów, których się nie zna, to zbyt ryzykowne. Po zebraniu grzybów w lesie można udać się do sanepidu w celu ich bezpłatnego sprawdzenia.
Najczęściej zadawane pytania
Grzyb siniak – jadalny czy nie?
Surowy grzyb siniak jest trujący i może spowodować poważne następstwa dla przewodu pokarmowego. W niektórych krajach grzyb ten jest spożywany po długiej obróbce cieplnej. Należy jednak pamiętać, że w żadnym wypadku nie można go łączyć z alkoholem.
Borowik ponury a szatański – jak odróżnić?
Są to grzyby bardzo podobne do siebie, ale można je rozróżnić po tym, że tzw. szatan ma słabo błękitniejący miąższ i jaśniejszy kapelusz.
Czy grzyby siniaki można suszyć?
Borowiki ponure nie nadają się do suszenia, ponieważ mogą być spożywane wyłącznie po obróbce cieplnej.
Zobacz także:- Podgrzybek trujący – jak odróżnić ten gatunek od podobnych i jadalnych grzybów?
- Złoć żółta – bylina kwitnąca wiosną, którą warto znać
- Rośliny pasożytnicze – czym różni się pasożyt od półpasożyta oraz w jakiej są relacji z organizmem żywiciela?
- Palecznik chiński – czy jego uprawa jest trudna?
- Rośliny świecące w ciemności – czy kwiat albicji rzeczywiście ma gen, który umożliwia jej emitowanie światła?
- Bieluń dziędzierzawa – czy warto mieć w ogrodzie roślinę o właściwościach toksycznych?
- Cechy charakterystyczne roślin zarodnikowych
- Amsonia – intrygujący kwiat ozdobny
- Szalej jadowity – cykuta. Czy da się uprawiać roślinę na własną rękę?
- Kopytnik pospolity – wygląd, uprawa i charakterystyka
- Konwalia majowa – samodzielna pielęgnacja i uprawa konwalii w przydomowym ogrodzie. Najcenniejsze wskazówki!
- Goździk – sadzenie, uprawa i pielęgnacja. Najlepsze odmiany goździków do ogrodu
