Szukasz łatwego w uprawie i uniwersalnego zioła, którego właściwości lecznicze są sprawdzone od pokoleń? Jeśli ucieszysz się jeszcze z owadzich gości w ogrodzie i zaproszenia dla pszczół, jakie niesie nagietek, uprawę rozpocznij jak najszybciej!
Nagietek lekarski (Calendula officinalis) towarzyszy ludziom od wieków w wiejskich ogrodach. Na pewno kojarzysz jego intensywnie pomarańczowe kwiatostany, które bardzo malowniczo prezentują się na tle bielonych chat. Roślinę tę hoduje się ze względów ozdobnych, ale także dla wspaniałych, potwierdzonych długim doświadczeniem zielarzy właściwości leczniczych.
Dowiedz się, skąd przybył nagietek, gdzie odnaleźć go w klasyfikacji gatunków i jak uprawiać go w przydomowym ogrodzie. Opowiemy też, jak świetnie sprawdzi się jako dobroczynny susz w maściach, jako składnik olejków czy stosowana wewnętrznie. Czytaj więcej o nagietku. Uprawa, właściwości i zastosowanie tej rośliny to tylko część tego, co przedstawimy w artykule!
Czym jest nagietek lekarski?
Nagietka lekarskiego możesz znać jako miesięcznicę czy paznokietnika – to jego popularne w domowym ogrodnictwie nazwy. Wśród ludowych określeń znajdziesz też mazowiecką nazwę „pazurki” czy krakowską „paznokietki”. Z punktu widzenia klasyfikacji gatunków roślina ta należy do rodziny astrowatych.
Nagietek najprawdopodobniej pochodzi z regionu śródziemnomorskiego, a także Iranu i Bliskiego Wschodu, gdzie znajdują się do dziś jego naturalne siedliska. Jest uprawiany w wielu krajach Europy jako kwiat ogrodowy czy do produkcji naturalnych leków.
Łodyga i liście
Nagietek to roślina jednoroczna, która w Polsce występuje głównie w warunkach uprawnych. Czasem dziczeje w okolicy zabudowań. Jego sztywna, wzniesiona łodyga osiąga 50 cm wysokości. Ma wiele rozgałęzień i charakterystyczne włoski gruczołowe. W dotyku jest nieco lepka i wydziela charakterystyczny balsamiczny zapach. Dolne liście są skrętoległe, szerokołopatkowate i krótkoogonkowe, górne zaś siedzące, szerokolancetowate. Zachodzą one na łodygę. Zanim opiszemy odpowiednią dla nagietka uprawę, a także grożące mu choroby, musimy wspomnieć o jego interesujących kwiatach.
Kwiatostany
Kwiaty nagietka zebrane są w koszyczki szerokości 3–5 cm i mają silnie wyróżniający kolor pomarańczowy lub żółty. Co ciekawe, są jadalne i zamykają się w zależności od warunków, np. gdy jest ciemno, zanosi się na deszcz lub występują niskie temperatury. Ich zapach jest przyjemny, balsamiczny. Znajdziesz w nich wąski żółty lub pomarańczowy języczek i brunatną zalążnię, czyli część przypominającą guzik.
Kwiaty nagietka pojawiają się od czerwca do września i są wrażliwe na zmiany warunków atmosferycznych.
Nagietek – uprawa tej rośliny
Nagietek lekarski to roślina stosunkowo łatwa w uprawie. Oprócz nasadzeń ogrodowych znajdziesz ją w specjalnych plantacjach w całej Europie.
Wysiew nasion wprost do gruntu
Nagietek nie ma wysokich wymagań co do warunków glebowych i środków ochronnych.
- Nasiona wysiewa się wprost do gruntu, najlepiej w kwietniu.
- Roślina będzie rosła w szerokim zakresie pH gleby i wzejdzie po około dwóch tygodniach od wysiewu.
- Jeśli zasiejesz nagietka jesienią, zakwitnie wcześniej w następnym sezonie.
- Nagietek będzie często wysiewał się samodzielnie, a gdy zdecydujesz się kontrolować układ przestrzenny rabat, postaw na oddalone od siebie o 30–40 cm rzędy.
- Jakie są jeszcze ważne porady dotyczące nagietka? Uprawa musi być przez ciebie kontrolowana. Dla początkowego wzrostu ważne będzie odchwaszczanie gleby i pikowanie zbyt gęsto rosnących roślin.
- Po okresie kwitnienia łodygi warto ściąć na wysokości około 10 cm, tak by mogły zakwitnąć ponownie.
Choroby i zagrożenia
Najczęstszym zagrożeniem uprawy nagietka lekarskiego będzie mączniak prawdziwy, czyli choroba grzybowa, która dotyka powierzchni lancetowatych liści. Bardzo sprzyja jej wysoka wilgotność i opady. Słoneczne i ciepłe dni znacząco redukują ryzyko jej wystąpienia. Choroba objawia się mączystym białym nalotem, który z czasem nabiera koloru szarobrunatnego. Zainfekowana roślina ustaje we wzroście, a liście z czasem obumierają. Do walki z mączniakiem stosuje się fungicydy, choć równie skuteczna może okazać się profilaktyka i utrzymywanie równowagi biologicznej w całej uprawie.
Właściwości lecznicze nagietka lekarskiego
Nagietek jest rośliną o długiej historii stosowania w lecznictwie. Maści przygotowane z użyciem sproszkowanych koszyczków kwiatostanów stosuje się zewnętrznie przy stanach zapalnych skóry, trudno gojących się ranach i owrzodzeniach. Posłuży także przy naruszonych błonach śluzowych jamy ustnej i wewnętrznie przy:
- owrzodzeniach żołądka;
- nieżytach jelit;
- chorobach woreczka żółciowego.
Olejki i maści z nagietka nakłada się na stłuczenia i obrzęki, ale są też stosowane przy leczeniu poparzeń i obszarów swędzących. Z kolei nagietkowe napary wpływają rozkurczowo i żółciopędnie na układ pokarmowy. W aptekach nabędziesz krople do oczu, które łagodzą zmęczenie wzroku. Często podkreśla się zapobiegawcze działanie przeciwnowotworowe nagietka. Uprawy w ogrodzie raczej nie wykorzystasz w tym celu, jednak warto wiedzieć o tych właściwościach.
Zastosowanie nagietka lekarskiego
Koszyczki kwiatowe nagietka znalazły szerokie zastosowanie w medycynie i ziołolecznictwie, ale także w sztuce kulinarnej, bowiem są jadalne! Susz wykorzystuje się do barwienia ryżu na pomarańczowo albo jako dodatek do zup i sałat.
Kto kocha pszczoły i miód, doceni właściwości miododajne nagietka i to, że ściągnie do ogrodu roje owadów. Szczególnie polubiły go motyle, a za nimi poeci, którzy nieraz przypisywali naparom z nagietka moce zapewniania wiecznej młodości.
Tak szeroka gama zastosowań zdobyła nagietkowi lekarskiemu prawdziwie dobrą sławę. Brak dużych wymagań uprawy, piękny wygląd na równych rabatach i wielka przydatność kulinarna oraz lecznicza mogą zachęcić do wysiewu nagietka. Uprawę tej rośliny o niezwykłych właściwościach zdecydowanie warto rozpocząć.
