Jesteśmy świadkami ogromnych zmian. Zasoby, z których do tej pory korzystał człowiek, zaczynają się coraz bardziej kurczyć. Zwierzęta i rośliny wymierają w zawrotnym tempie. Jedynym ze sposobów, by udokumentować gatunki, które lada dzień mogą przestać istnieć, jest stworzenie ich szczegółowych opisów. W tym celu powstały książki i rejestry naukowe dokumentujące znikające gatunki roślin. Poznaj dostępne źródła zawierające rośliny zagrożone wyginięciem i ich szczegółowe opisy.
Czym jest „Polska czerwona księga roślin”?
To niezwykle rzetelny zbiór taksonów roślinnych, którym grozi wyginięcie na terenie Polski. Książka obejmuje dokładny opis roślin, które w Polsce występowały w XIX, XX oraz XXI w. Pierwsze wydanie ukazało się w 1993 roku. Wtedy obejmowało spis 206 taksonów roślinnych. Kolejne, rozszerzone wydanie ukazało się w 2001 roku i obejmowało już 296 gatunków na wymarciu. Wydanie trzecie z roku 2014 obejmuje już 370 paprotników i roślin zagrożonych wyginięciem. Jak widać, tempo, w jakim wymierają rośliny, jest przerażające i skłania do myślenia, oraz działania w celu ochrony środowiska naturalnego.
Wykaz roślin umieszczonych w dziele
W „Polskiej czerwonej księdze roślin” znajdziesz spis i zdjęcia niektórych gatunków zagrożonych wymarciem oraz tych całkowicie wymarłych. Opisy zostały podzielone i sklasyfikowane według następujących kategorii:
- gatunki całkowicie wymarłe w naturze;
- krytycznie zagrożone;
- gatunki zagrożone;
- rośliny narażone;
- gatunki niskiego ryzyka;
- gatunki zagrożone w stopniu trudnym do określenia z braku danych.
„Czerwona lista roślin i grzybów Polski”
To kolejny spis zagrożonych gatunków. Obejmuje:
- rośliny naczyniowe;
- mchy;
- wątrobowce i glewiki;
- grzyby;
- śluzowce;
- porosty;
- glony
Wszystkie rośliny zagrożone wyginięciem pochodzą z terenów Polski. Stanowi całkowity rejestr gatunków zagrożonych opracowany przez Instytut Botaniki PAN w Krakowie. Poszczególne gatunki podzielono na kategorie. Spis łącznie zawiera 3123 taksony roślinne.
Według prognoz każde kolejne wydanie będzie rozszerzać się o kolejne rośliny zagrożone wyginięciem. Dzięki prowadzeniu rejestru możliwe jest wprowadzanie zmian i zwrócenie większej uwagi na ochronę przyrody, a także działania proekologiczne.
Kategorie wyróżnione na czerwonej liście
Klasyfikacja wygląda następująco:
- EX – gatunki wymarłe;
- EW – gatunki wymarłe na naturalnych stanowiskach, istnieją na stanowiskach zastępczych;
- E – wymierające na stanowiskach naturalnych;
- |E| – wymierające na stanowiskach izolowanych;
- V – narażone na niekorzystne działanie czynników zewnętrznych;
- |V| – narażone na niekorzystne czynniki zewnętrzne na stanowiskach izolowanych;
- R – rzadkie, potencjalnie zagrożone;
- I – zagrożenie nie zostało określone.
Organizacje działające na rzecz ochrony przyrody
Najbardziej znaną organizacją tego typu jest Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (International Union for Conservation of Nature). Założona w 1948 r. w Szwajcarii organizacja, ma na celu zwrócenie szczególnej uwagi na problemy środowiska naturalnego na całym świecie. Należą do niej 83 państwa, ponad 1300 agencji rządowych i pozarządowych. Jest wspierana przez tysiące ekspertów i naukowców badających zmiany środowiskowe. Współtwórcami tej organizacji o światowym zasięgu byli znani Polacy profesor UJ, sławny botanik Władysław Szafer, oraz zoolog prof. Michał Siedlecki.
Misja IUCN
Jak organizacja wspiera rośliny zagrożone wyginięciem? Oto kilka działań ze statutu:
- wspieranie badań naukowych;
- zachęcanie społeczeństwa na całym świecie do ochrony integralności i różnorodności przyrody;
- edukacja z zakresu działań wspierających ochronę przyrody;
- dążenie do sprawiedliwego i zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych;
- optymalizacja polityki proekologicznej;
- publikacja i rozpowszechnianie Czerwonej Księgi zawierającej listę gatunków flory i fauny, którym grozi wyginięcie.
Ochrona bioróżnorodności
Wymieranie poszczególnych gatunków wpływa na zaburzenia różnorodności biologicznej. Im większa bioróżnorodność, tym większe szanse na przetrwanie. Pośród czynników, które mają katastrofalny wpływ na wymieranie gatunków, można wymienić przede wszystkim:
- nadmierną eksploatację przez człowieka naturalnych zasobów Ziemi;
- ciągle zwiększające się zanieczyszczenie środowiska naturalnego;
- zmiany klimatyczne;
- inwazję obcych gatunków, które wypierają znane do tej pory rośliny;
- zanikanie naturalnych siedlisk oraz ważnych ekologicznych korytarzy.
Niestety, większość czynników, które wpływają na zwiększenie liczby roślin zagrożonych wyginięciem, to wynik działalności ludzkiej. Dlatego tak ważne są działania proekologiczne mające na celu uświadomienie skali problemu. Prowadzenie odpowiednich rejestrów i dokumentowanie na bieżąco zmian pomaga w podjęciu odpowiednich kroków, dzięki którym uda się zahamować ten proces i objąć ochroną coraz więcej roślin zagrożonych wyginięciem.
