Odmiany jabłoni dzielą się ze względu na okres owocowania na letnie, jesienne i zimowe. Rozróżnia się też gatunki mniej lub bardziej odporne na mróz, szkodniki i choroby. Dlatego jedne są łatwiejsze w uprawie, a z innymi poradzą sobie głównie profesjonalni sadownicy. Co warto wiedzieć o amatorskiej uprawie jabłoni?
Dzięki różnorodności gatunkowej jabłoni, jabłka są dostępne w sprzedaży przez cały rok. Mimo długiego przechowywania, wyglądają zdrowo, a ich skórka jest często nieskazitelnie rumiana. To efekt profesjonalnego przechowywania, krzyżowania różnych odmian, ale też wielu chemicznych oprysków. Dlatego wiele osób z sentymentem wspomina stare wiejskie sady. Ekologiczne kosztele i antonówki wyglądały może niezbyt zachęcająco, ale smakowały obłędnie. Niektóre współczesne gatunki także są odporne na choroby. A gdyby tak posadzić sadzonki w przydomowym ogrodzie i mieć własne jabłka? To świetny pomysł, zwłaszcza że uprawa własnych drzewek owocowych nie jest tak trudna, jak by się mogło wydawać.
Papierówki, antonówki i kosztele. Jabłka, które rosły w sadzie dziadka
Kto jadł dawno temu jabłka z wiejskiego ogrodu, ten pamięta, jakie były smaczne i soczyste. Fakt, że zdarzały pojedyncze robaczywe, a ich skórka nie zawsze wyglądała apetycznie, za to smak był nieporównywalny. No i wiadomo było, że taki owoc nie poczuł żadnego chemicznego oprysku. Odmiany letnie rwało się i jadło prosto z drzewa, bo trudno się je przechowywało. Odmiany jesienne, w tym renety, koksy i antonówki przetrzymywało się w piwnicach i robiło z nich przetwory: dżemy, konfitury, soki, kompoty i nalewki alkoholowe. Renety były najlepsze na szarlotkę, a kortlandy i malinówki na soki.
Dlaczego nowe odmiany wyparły sprawdzone gatunki?
Stare odmiany jabłoni miały kilka wad. Drzewa owocowe mocno się rozrastały, ale zwykle owocowały co drugi rok. Przy czym, aby zerwać owoce z najwyższych gałęzi, trzeba było wchodzić na nie po drabinie. Poza tym jabłka nie wyglądały zbyt apetycznie. Trudno też było je przechować, więc służyły głównie do robienia przetworów. Dlatego w instytutach badawczych ogrodnictwa krzyżowano ze sobą różne gatunki i tak powstały nowe odmiany jabłoni. Wyróżniają się one wysokim, corocznym plonem, niskim wzrostem drzewek i gęstym pokrojem oraz ładnym wyglądem owoców. Takich odmian jest na rynku sadowniczym bardzo dużo. Do wyboru mamy kruche i aromatyczne jabłka deserowe oraz jabłka o twardym miąższu odpowiednie do długiego przechowywania i robienia przetworów.
Stare odmiany jabłoni znów są coraz bardziej popularne
Dawne gatunki są wytrzymałe na mróz i odporne na choroby. Poza tym coraz częściej słyszy się opinie, że jabłka z nowych odmian, choć pięknie wyglądają na stoisku w sklepie czy na bazarku, to nie smakują tak dobrze, jak owoce jabłoni uprawianych amatorsko w czasach naszych dziadków. Ponadto nowe gatunki jabłoni są podatne na różnego rodzaju choroby. Aby obficie plonowały, potrzebują regularnych oprysków i nawożenia. Profesjonalni sadownicy wiedzą, jak nawozić drzewka i czym zwalczać szkodniki i choroby. Jednak amatorzy, którzy chcą mieć kilka jabłoni w przydomowym ogrodzie, nie mają takiej specjalistycznej wiedzy. Nie mogą też kupić niektórych środków ochrony roślin, bo najskuteczniejsze opryski sprzedawane są tylko sadownikom po specjalnym przeszkoleniu.
Które gatunki jabłoni są łatwe w uprawie?
Postaw na gatunki odporne na mróz i choroby. Dzięki temu ograniczysz stosowanie chemicznych oprysków do minimum. Ze starych odmian będą to oliwki żółte, czyli popularne papierówki, koksy pomarańczowe, katje, szare renety, malinowe oberlandzkie i odmiana ananas berżenicki. Z nowszych gatunków polecić można ligole, jonatany, szampiony, delikatesy i gatunek alka waleria. Najlepiej posadź obok siebie kilka różnych gatunków jabłoni. Będą wzajemnie się zapylały i owocowały w różnym czasie, a ty będziesz cieszyć się plonami od wczesnego lata aż do początków zimy. A jakich odmian lepiej unikać? Do gatunków podatnych na choroby należą: lobo, grafsztynek i cortland.
Lista odmian jabłoni owocujących latem
Jeśli chcesz już w okresie wakacyjnym jeść jabłka ze swojej jabłoni, to posadź odmiany:
- deserowe papierówki o miękkim miąższu i żółtawej skórce, dojrzewają w połowie lipca;
- szwedzka odmiana katja, świetna do bezpośredniego spożycia, jak i co ciast czy kompotów;
- geneva early – odmiana deserowa, owocuje co roku w połowie lipca, ma soczyste, kwaskowate owoce z żółtawą skórką i czerwonym rumieńcem;
- alka waleria, owoce osiągają dojrzałość w połowie sierpnia, są słodkie i soczyste, raczej niewielkie, z czerwonym i brązowym rumieńcem.
Poznaj gatunki owocujące jesienią
Odmiany jesienne dojrzewają we wrześniu i październiku. Te najpóźniejsze, zdrowe owoce, można przechowywać w chłodnym miejscu przez kilka miesięcy. Do przydomowej, amatorskiej uprawy nadają się:
- szara reneta i złota reneta – w zależności od odmiany, mają szarawą lub żółtawą dość grubą skórkę i kwaskowaty, soczysty miąższ;
- kosztele – odmiana deserowa, owocuje umiarkowanie, ale owoce są duże, słodkie i soczyste, mają żółtą skórkę;
- idaredy – dojrzewa na przełomie września i października, średnio soczyste twarde owoce mają miąższ biały i zieloną skórkę z czerwonym, rozmytym rumieńcem;
- koksa pomarańczowa – ma słodkie, soczyste owoce średniej wielkości, z gruszkowym posmakiem, skórka jest żółta z pomarańczowym rumieniem;
- ligole – polska odmiana, odporna na parcha, dojrzewa na początku października, owoce są kwaskowate, mają zieloną skórkę z czerwonym rumieńcem.
Podstawowe zasady uprawy jabłoni
Sadzonki kup w dobrej szkółce drzewek owocowych. Zastanawiasz się, kiedy sadzić jabłonie? Czas sadzenia zależy od rodzaju gleby oraz od odporności sadzonki na mróz i od regionu. Odmiany jabłoni wrażliwe na mróz posadź w drugiej połowie marca, zwłaszcza jeśli gleba jest mało przepuszczalna i dobrze trzyma wilgoć. Na glebach lekkich i w regionie o niewielkiej ilości opadów, lepiej sprawdza się sadzenie jesienne w październiku. Młode sadzonki jabłoni trzeba jednak zabezpieczyć przed mrozem.
Jak zabezpieczyć sadzonki przed mrozem?
Przed posadzeniem drzewka postaraj się znaleźć na nie miejsce osłonięte przed wiatrem, na przykład w pobliżu muru budynku lub za wysokimi drzewami. W miejscach nieosłoniętych młode jabłonie trudniej znoszą zimowe chłody. Przed nastaniem całodobowych mrozów owiń szczelnie drzewka długą słomą i zwiąż ją sznurkiem. Na przedwiośniu stopniowo odsłaniaj drzewa na kilka godzin w dzień, a na noc znów zabezpiecz słomianym chochołem. Sadzonki nie mogą mieć zbyt ciepło, dlatego w ciepłe słoneczne dni warto osłonę rozszczelniać. Umiarkowane zimno pomaga drzewkom zahartować się przed mrozem.
Poznaj najczęstsze choroby jabłoni
Jabłonie, jak większość odmian drzew owocowych, są podatne w różnym stopniu na choroby i szkodniki. Najczęstsze problemy z uprawą jabłoni, to:
- mączniak, wywołany przez grzyby, objawiający się jasnym nalotem na liściach i pąkach oraz rdzawymi plamami na owocach;
- parch jabłoni – grzybowa choroba, trudna do zwalczenia i łatwo roznosząca się na inne drzewa owocowe, objawia się brunatnymi plamami na liściach i owocach;
- zaraza ogniowa – choroba bakteryjna, objawia się brązowieniem i zasychaniem pędów liściowych, a potem konarów, należy je wycinać i palić, bo choroba szybko się roznosi;
- brunatna zgnilizna – wywołana grzybami, powodującymi gnicie i zasychanie dojrzewających owoców na drzewie, choroba objawia się brunatnymi miękkimi plamami na jabłkach.
Co trzeba wiedzieć o cięciu drzewek owocowych jabłoni?
Jabłonie wymagają przycinania gałęzi. W marcu po zimowych mrozach przytnij konary, aby uformować koronę. Dzięki temu będą miały dostateczną ilość światła. Latem, przed dojrzewaniem owoców, przytnij tak zwane „dzikie” pędy, które wyrastają ponad koronę i nie mają kwiatostanów. Równie istotne jest cięcie sanitarne, czyli usuwanie konarów uszkodzonych wichurą i chorobami, których nie udało się zwalczyć opryskami.
Znasz już stare i nowe odmiany jabłoni. Wiesz, które możesz uprawiać w swoim ogrodzie bez większych problemów. Pamiętaj, aby sadzonki kupić w szkółkach sadowniczych, wybrać sprawdzone gatunki i odpowiednio o nie dbać.
