Centuria pospolita (z łac. Centaurium erythraea Rafn) jest gatunkiem rośliny należącym do rodziny goryczkowatych (Gentianaceae Juss.). Ziele centurii od lat jest stosowane w celach leczniczych. Poznaj wszystkie zastosowania rośliny i warunki uprawy!
Rośliny, ze względu na swoje właściwości, od lat wykorzystywane są do leczenia rozmaitych chorób i dolegliwości. Ziołolecznictwo nazywane jest również fitoterapią. Korzyści płynące z działania niektórych ziół są udowodnione naukowo, a same wyciągi z roślin chętnie stosowane nawet przy produkcji leków i suplementów diety. W tym artykule przyjrzymy się bliżej roślinie o nazwie centuria pospolita. Poznamy zarówno właściwości i zastosowanie, jak i najważniejsze informacje o uprawie centurii. Gdzie znajduje zastosowanie roślina? Jak uprawiać centurię? Dowiedz się, jak dbać o leczniczą roślinę ozdobną!
Centuria pospolita (Centaurium erythraea Rafn) – opis rośliny
Centuria pospolita (Centaurium erythraea Rafn) jest ozdobną rośliną dwuletnią. Jest zwana również tysiącznikiem. Rośnie na łąkach, miedzach, widnych polanach i nasłonecznionych stokach wzgórz niemal w całej Europie, Afryce i Azji. Występuje na terenie Polski, jednak jest w naszym kraju dość rzadko spotykana. Polska nazwa – centuria – wywodzi się od legendy o centaurze Chironie, który miał wyleczyć rany zadane przez Herkulesa właśnie zielem tej rośliny. Inna źródła donoszą, że nazwa pochodzi od słów centrum aurum, które oznaczają 100 sztuk złota – miałoby to oznaczać wielką wartość rośliny.
Morfologia tysiącznika
Łodyga tysiącznika jest wzniesiona, czterokanciasta, dorasta do 50 cm wysokości i w górnej części się rozgałęzia. Roślina posiada nakrzyżległe ulistnienie, które składa się z dwóch rodzajów liści: dolne tworzą różyczkę i są jajowate, a górne – łodygowe o kształcie podługowatojajowatym. Na szczycie łodygi pojawiają się kwiaty. Roślina obfituje w kwiatostany o pięciu jasnoróżowych płatkach. Z tego względu centuria uważana jest za niezwykle efektowną roślinę ozdobną.
Uprawa centurii pospolitej
Centuria pospolita jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku wykształca jedynie niewielką rozetę liści. Dopiero w drugim roku wyrasta łodyga wraz z liśćmi, kwiatami i nasionami. Nasiona rośliny wysiewa się jesienią bezpośrednio do gleby. Należy przysypywać ich ziemią – warto zabezpieczyć je przed zbyt silnym wiatrem jodłowymi gałązkami. Sama uprawa nie należy do skomplikowanych. Tysiącznik preferuje glebę piaszczystą i wapienną o umiarkowanej wilgotności. W pielęgnacji najważniejsze jest regularne podlewanie. Podczas kwitnienia (od lipca do września) można ściąć roślinę w całości, aby uzyskać surowiec leczniczy.
Czy gorzkie ziele jest pod ochroną?
Centuria pospolita do 2004 roku podlegała w Polsce ochronie częściowej. W latach 2004-2014 ochrona rozszerzyła się do poziomu ścisłej. Aktualnie ponownie jest pod częściową ochroną. Oznacza to jednak, że aby wykorzystać właściwości lecznicze centurii, konieczna jest jej samodzielna uprawa w przydomowym ogródku.
Roślina lecznicza – właściwości i zastosowanie
Ziele centurii zawiera m.in.:
- alkaloidy;
- flawonoidy;
- sole mineralne;
- glikozydy.
Substancje gorzkie sprawiają, że napary z centurii są stosowane w leczeniu schorzeń żołądkowych, takich jak:
- niestrawność;
- upośledzone wydzielanie żółci;
- wzdęcia;
- zgaga;
- niedokwasota.
Napar z ziela centurii pobudza wydzielanie śliny oraz soku żołądkowego, a także zwiększa wytwarzanie soków trawiennych żołądka i żółci. Roślina znajduje zastosowanie w leczeniu chorób skórnych. Jest także ceniona za działanie przeciwgorączkowe i przeciwpasożytnicze. Podawana jest też pacjentom po operacjach i ciężkich chorobach wyniszczających organizm.
Zastosowanie centurii w innych branżach
Centuria należy do roślin ozdobnych, jednak znana jest ze swoich właściwości prozdrowotnych. Surowcem leczniczym są jej wysuszone i pocięte łodygi, liście i kwiaty. Roślina rosnąca naturalnie na leśnych polanach wykorzystywana jest jednak również w innych gałęziach przemysłu. Znajduje zastosowanie przy produkcji aromatyzowanych wódek, nalewek i niektórych win (wermuty) już od średniowiecza. Tysiącznik stosowany jest też w branży kosmetycznej. Ekstrakt z rośliny jest składnikiem licznych kosmetyków dla cery wrażliwej i zwiotczałej, a także płynów do dezynfekcji skóry i ust.
Centuria pospolita jest łatwa w uprawie, a jej właściwości chętnie wykorzystywane we współczesnej medycynie. Nie powinny jednak przyjmować jej osoby mające wrzody żołądka i/lub dwunastnicy. Stosowanie nie jest również zalecane dzieciom poniżej 12 roku życia oraz kobietom ciężarnym i matkom karmiącym piersią.
