Krzew bzu czarnego od wielu wieków pełnił istotną funkcję zarówno w ziołolecznictwie, jak i magii ludowej. Jest rozpowszechniony na terenie Polski i całej Europy. Dziś wykorzystuje się go zarówno w komponowaniu leków, jak i kosmetyków. Stanowi też roślinę ozdobną i jadalną. Zobacz, jak wygląda jego uprawa.
Bez czarny a lilak pospolity
Lilak zwyczajny, zwany też pospolitym czy bzem lilakiem (Syringa vulgaris), to roślina intensywnie kwitnąca już w okresie maja. Ma pachnące, kolorowe kwiaty, często fioletowe, różowe, białe Zrywa się je do wazonów, jako że stanowią atrakcyjną ozdobę salonu. Co ciekawe, kwiaty lilaka można jeść na surowo, czego nie można powiedzieć o kwiatach bzu czarnego. Z kolei bez czarny kwitnie prawie zawsze na biało. Okres kwitnienia przypada w jego przypadku zwykle na czerwiec, a czasem nawet przełom z lipcem.
Dziki bez – charakterystyka
Dziki bez (Sambucus nigra) zwany jest też czarnym bzem. W Polsce gatunek występuje powszechnie. Zazwyczaj roślina ta przyjmuje formę wysokiego krzewu o rozłożystym pokroju i szerokiej, kulistej koronie. Rzadziej rośnie jako drzewo. Może osiągać do 12 m wysokości.
Pędy czarnego bzu są wzniesione, z gęstymi rozgałęzieniami. Na młodych okazach kora jest zielona, a potem stare się szara i popękana. Liście są dwa razy dłuższe niż szerokie, zwykle mają 5 listków ostro piłkowanych. Odmiany ozdobne mogą różnić się kształtem oraz wybarwieniem liści, zwykle są jednak one zielone, potem żółte, z jesienią nawet czerwone.
Kwiatostany bzu czarnego są białe lub kremowe, zebrane w baldachogrona. Mogą mieć nawet do 20 cm średnicy. Składają się na nie drobne, pojedyncze kwiatki. Po okresie kwitnienia na bzie pojawiają się owoce zebrane w baldachowate kiście. Mają zwykle średnicę ok. 7 mm i kolor czarny. Stąd wzięła się też nazwa rośliny. Owoce bzu czarnego mają właściwości lecznicze, ale niedojrzałe mogą być trujące.
Bez czarny – odmiany ozdobne
Wyróżnić można przynajmniej kilka odmian ozdobnych, które uprawiane są często w ogrodach. Należą do nich:
- „Aurea” – krzewy dorastające do 3 m ze złocistymi liśćmi;
- „Black Lace Eva” – bez czarny z purpurowymi, ciemnymi liśćmi z głębokimi wycięciami oraz różowymi kwiatami;
- „Linearis” – krzew do 2 m wysokości z ażurowymi, wąskimi liśćmi;
- „Pulverulenta” – z liśćmi ozdobionymi marmurkowymi wzorami i białymi paskami;
- „Schwarzer Diamand” – odmiana niewydzielająca intensywnego zapachu, za to nastawiona na wydajność plonowania owoców.
Sambucus nigra – uprawa
Czarny bez jest rośliną pospolicie występującą w Polsce. W związku z tym pestkowiec ten nie ma wysokich wymagań związanych z uprawą. Sprawdź, gdzie rośnie najlepiej.
Gleba i stanowisko
Czarny bez preferuje gleby przepuszczalne, najlepiej próchnicze i żyzne, których pH oscyluje wokół wartości 6,0. Podłoże powinno być umiarkowanie wilgotne. Najlepsza jest ekspozycja słoneczna albo półcienista, ciepła, osłonięta od wiatru. Źle rośnie na stanowisku południowym.
Nawożenie i podlewanie
Z uwagi na rozwinięty system korzeniowy bez czarny dobrze radzi sobie z pozyskiwaniem wilgoci z głębszych warstw ziemi. Niemniej gleba powinna być umiarkowanie wilgotna. Młode okazy warto podlewać, podobnie jak drzewka i krzewy w okresie suszy.
W zakresie nawożenia warto sięgać po nawozy organiczne. Można jednak stosować w uprawie również preparaty wieloskładnikowe, w tym mineralne.
Cięcie i pielęgnacja
Odmiany z dużymi owocami przycina się praktycznie co roku. W pozostałych przypadkach cięcie odrostów nie jest konieczne, jeśli nie zależy ci na kształtowaniu rośliny. Może być ono jednak pomocne w zagęszczeniu krzewu. Przycina się młode pędy i usuwa te najstarsze, co stymuluje proces wzrostu rdzenia.
Bez czarny – rozmnażanie i sadzenie
Bez czarny bez problemu da się rozmnażać z sadzonek pędowych. Zazwyczaj wybiera się takie pędy, które mają przynajmniej ok. 5 oczek. Sadzi się je tak, aby przynajmniej 2 oczka pozostały widoczne ponad powierzchnią ziemi. Roślina jednak nie owocuje od razu. Zazwyczaj, przy dobrym wzroście, owoce pojawiają się najwcześniej w trzecim roku od posadzenia.
Bez czarny w ogrodzie
Dziki bez można posadzić w ogrodzie. Trzeba jednak pamiętać, że zwykle zapach wydzielany przez roślinę niewiele osób nazywa przyjemnym. Jest bardzo charakterystyczny i może budzić zniechęcenie. Z tego powodu warto sadzić bez z dala od tarasów czy balkonów. Co więcej, rosnące w wiechach owoce barwią otoczenie, stąd lepiej unikać sadzenia przy ścieżkach, chodnikach, garażach, placach zabaw. Dodatkowo na dzikim bzie często żerują ptaki.
Niemniej roślina, zwłaszcza w odmianach dekoracyjnych, może stanowić atrakcyjną ozdobę. Sadzi się ją w ogrodach i parkach jako soliter, a także przy większych nasadzeniach. Zakwita latem, a na stanowisku słonecznym lub półcienistym daje wiele owoców. Mogą być one wykorzystywane do produkcji nalewek albo preparatów ziołoleczniczych.
Bez czarny kojarzy się przede wszystkim z rośliną dziko rosnącą. Daje charakterystyczne, czarne jagody, które w przydomowym ogródku mogą z powodzeniem barwić całe otoczenie. W odróżnieniu od bzu lilaku, który ma piękny zapach, czarny bez wydziela raczej nieprzyjemną woń. Pomimo tego warto go mieć w ogrodzie.
