Co musisz wiedzieć?
- Dzięki allelopatii można sadzić rośliny, które wzajemnie się wspierają.
- Allelopatia pozwala na ograniczenie stosowanych nawozów sztucznych.
- Pojęcie wywodzi się z języka greckiego, gdzie allelon oznacza wzajemny, a pathos – cierpieć.
Zjawisko allelopatii – czym właściwie jest?
O tym, że niektóre gatunki roślin mają na siebie korzystny wpływ, lub wręcz przeciwnie, mogą hamować wzrost roślin, wiedzieli już nasi przodkowie. Pojęcie to oficjalnie zostało wprowadzone w 1937 roku przez austriackiego botanika, profesora Hansa Molischa. Już ponad sto lat wcześniej używano tego określenia do opisania wpływu niektórych roślin na wzrost i rozwój systemu korzeniowego innych gatunków. Co więc oznacza dokładnie allelopatia? To inaczej wzajemne oddziaływanie biochemiczne poszczególnych gatunków roślin i mikroorganizmów na siebie. W piśmiennictwie można wyróżnić dwa rodzaje allelopatii.
Allelopatia dodatnia
Ten rodzaj allelopatii jest szczególnie korzystny w różnego rodzaju ogrodach warzywnych. Dzięki sadzeniu obok siebie konkretnych gatunków roślin można odstraszyć niektóre szkodniki, zapobiec występowaniu chorób, a także wpłynąć na ilość i jakość plonów. Badania dowiodły, że niektóre substancje biochemiczne oddziałują korzystnie na poszczególne gatunki i tworzą korzystne warunki do wzrostu. Takie działanie nazywane jest allelopatią dodatnią.
Allelopatia ujemna
Allelopatia ujemna to inaczej działanie niekorzystne, w wyniku którego rośliny zaczynają ze sobą wzajemnie konkurować o teren. Dochodzi do wydzielania substancji, które hamują wzrost i zmniejszają wielkość plonów. Zjawisko to nazywane bywa również amensalizmem.
Gdzie sprawdza się zjawisko allelopatii?
Allelopatia najczęściej wykorzystywana jest w ogrodach warzywnych, ponieważ pozwala na uzyskanie większych zbiorów i uprawę warzyw na własny użytek, bez konieczności stosowania substancji chemicznych. Niektóre gatunki wydzielają substancje, które pomagają uchronić się przed szkodnikami i odstraszają np. mszyce. To jednak nie koniec pożytecznego zastosowania allelopatii. Poszczególne gatunki stymulują wzajemnie swój wzrost, co sprawdza się także w ogrodach kwietnych. Można w nich uprawiać różnorodne gatunki roślin aromatycznych i ozdobnych, dzięki, którym nasz ogród nabierze niezwykłych barw.
Allelopatia dodatnia – przykłady
W jaki sposób zastosować allelopatię w ogrodzie? Można sprawdzić korzystne połączenia w tabeli, lub zapamiętać, jakie gatunki najlepiej na siebie wpływają. Oto kilka najbardziej znanych i korzystnych połączeń, dzięki którym stosując odpowiednie sąsiedztwo, wzbogacisz swój ogród:
- koper – sadzenie kopru i wytwarzane przez niego substancje korzystnie oddziałują i przyspieszają kiełkowanie roślin;
- burak najlepiej rośnie w towarzystwie cebuli i kalarepy;
- seler warto sadzić wraz z pomidorami;
- pomidory dobrze rosną także w towarzystwie cebuli i bazylii, która dodatkowo wzbogaca ich smak;
- fasola, kukurydza, groch, a także rzodkiewka czy słonecznik dobrze posadzić obok ogórków i koperku;
- chrzan, warzywa kapustne, kukurydza i fasola doskonale urosną sadzone wraz z ziemniakami i lnem;
- rośliny kapustne to dobre towarzystwo dla ziemniaków, selera, kopru, buraków czy szałwii;
- rzodkiewka, marchewka, truskawka, szpinak i ogórek tworzy doskonałe sąsiedztwo dla sałaty;
- podobnie jest z fasolą, ogórkiem, marchewką i ziemniakami.
Allelopatia ujemna – na co zwrócić uwagę?
Warto znać wpływ poszczególnych organizmów na siebie. Sąsiedztwo roślin może być również niekorzystne, tak samo w przypadku warzyw, owoców, oraz kwiatów ozdobnych. Najbardziej znane przykłady allelopatii ujemnej wykorzystywane w rolnictwie to:
- kapusta niekorzystnie oddziałuje na fasolę, rzodkiewkę, pomidory i marchew;
- orzech włoski powinien być sadzony w sporej odległości od pozostałych roślin, gdyż hamuje ich prawidłowy wzrost;
- cebula i czosnek źle oddziałuje na fasolę;
- koperek niekorzystnie działa na marchewkę;
- ziemniaków nie powinno sadzić się w pobliżu ogórków;
- kabaczek, dynia i słonecznik to rośliny niewskazane jako sąsiedztwo dla ziemniaków;
- na uprawę buraka źle działa gorczyca i fasola;
- rośliny kapustne nie powinny być sadzone w niewielkiej odległości od truskawek czy pomidorów.
Allelopatia w ogrodzie – wzajemny wpływ roślin na szkodniki
Niektóre substancje wydzielane przez rośliny mogą nie tylko wpływać na ich wzrost, ale również przenikać do gleby i tym samym stanowić idealną barierę ochronną przed rozwojem grzybów i atakami szkodników. Co warto wiedzieć na temat wzajemnego oddziaływania roślin i allelopatii funkcjonalnej? Najbardziej znane i jest działanie cebuli i czosnku. Są to rośliny znane ze swoich właściwości przeciwwirusowych i przeciwbakteryjnych. Podobnie działają też w glebie. Chronią rośliny przed atakiem chorób i szkodnikami, a ich mocny zapach skutecznie odstrasza gryzonie.
Inną rośliną, którą warto mieć w ogrodzie, jest bazylia. Jej aromat odgania m.in. mącznika rzekomego, który bardzo często atakuje ogórki. Z kolei zapach tymianku i szałwii, oraz pomidorów i selera nie jest tolerowany przez gąsienice, które omijają je szerokim łukiem. Nagietki, kwiatki o charakterystycznym zapachu skutecznie odstraszają nicienie, a z kolei mrówki unikają zapachu mięty. Kwiaty nasturcji, cebula i czosnek to rośliny, których nie lubią mszyce, dlatego warto również posadzić je w ogrodzie. Dzięki poszczególnym gatunkom roślin można też ograniczyć ilość chwastów w ogrodzie.
Allelopatia to naturalny i ekologiczny sposób, by zaplanować sadzenie roślin. Dzięki znajomości zasad allelopatii można wspomóc naturalny ekosystem, bez ingerencji przy użyciu środków chemicznych. Wydaje się, że jest to najlepsze rozwiązanie w dzisiejszych czasach, gdzie coraz więcej osób zwraca uwagę na złą jakość jedzenia i duże zanieczyszczenie środowiska. Dzięki allelopatii można przyczynić się do rozwoju roślin wabiących pożyteczne owady, jak np. pszczoły. Stworzenie ogrodu bezpiecznego dla różnych gatunków flory i fauny wpłynie korzystnie na cały ekosystem.
Fot. Joshua Mayer from Madison, WI, USA via Wikipedia, CC BY-SA 2.0
