Uważa się, że na świecie występuje ponad 40 gatunków olszy. Przeważnie porastają one tereny półkuli północnej w klimacie umiarkowanym. Na terenie Europy można zlokalizować 5 naturalnie rosnących gatunków Olszy. Z uwagi na swoje cechy i zachowanie, które wpływa na jakość podłoża, często olszę, zwaną także olchą, wybiera się jako przedplon. Poznaj charakterystyczne cechy gatunku i sprawdź, dlatego drewno olszy cieszy się dużą popularnością.
Olsza – występowanie i mnogość gatunków
Olszę spotkać można na terenie Europy oraz Azji Południowo-Wschodniej. Najwięcej jej gatunków rośnie w Japonii (aż 10), w Europie występuje ich 5, a w Polsce 3, a konkretnie:
- olsza czarna;
- olsza szara;
- olsza zielona.
Roślina najlepiej czuje się na terenach zalewowych i podmokłych, choć w kwestii wilgotności wiele zależy od konkretnej odmiany. Olsze nie osiągają zwykle dużych wysokości. Do najwyższych zalicza się olszę chińską, która dorasta do ok. 40 metrów wysokości, ale także olszę czarną (35 metrów).
Charakterystyczne cechy olszy
Zarówno kora, jak i pędy drzewa mają zwykle ciemne zabarwienie. Korzenie posiadają specjalne brodawki, dzięki którym dochodzi do przekazania azotu z atmosfery do gleby, co wpływa na nią użyźniajaco. Liście olszy są umieszczone naprzeciwlegle i występują pojedynczo. Blaszka jest piłkowana, a na brzegu ząbkowana. Olsza wytwarza kwiaty promieniście i są one jednopłciowe. Tworzą charakterystyczne kotkowate kwiatostany w kształcie cylindra.
Kwiatostany męskie składają się z maksymalnie pięciu przysadek i trzech kwiatów. Żeńskie natomiast mogą wyrastać pojedynczo albo parami. Przywodzą na myśl zwisające grona lub wiechy. Jeśli chodzi o owoce olszy, występują one w postaci licznych, podłużnych orzeszków ze skrzydełkami, które przypominają właśnie skrzydlaki.
Warunki najlepsze do rozwoju
Olsza kwitnie zazwyczaj wczesną wiosną albo jesienią. Dzięki wspomnianym właściwościom wiążącym azot atmosferyczny, okazy tego gatunku mogą zasiedlać tereny ubogie w składniki odżywcze, a nawet bagienne. Większość olszy wrasta na ziemiach wilgotnych, mokrych lub okresowo zalewanych. Często można je zobaczyć w pobliżu brzegów jezior i rzek. Samo stanowisko olszy nie musi być mocno nasłonecznione. Pod tym względem gatunek ten odnajdzie się w bardzo zróżnicowanych warunkach.
Gatunki olszy w Polsce
Olsza czarna
Nie wyrasta wyżej niż na 30 metrów i ma drobną, ciemną korę pokrytą drobnymi zarysowaniami. Co ciekawe, olsza ta kwitnie jeszcze zanim w pełni rozwiną się jej liście. Męskie kwiaty przybierają postać kotków w żółtym kolorze, a żeńskie mają postać ciemnej szyszki.
Olsza szara
Osiąga wysokość 20 metrów i ma jajowatą koronę. Niekiedy może występować w postaci krzewu. Kora jest gładka i właśnie koloru szarego. Ta odmiana ma ostro zakończone liście an szczycie, i zaokrąglone u nasady. Długość jej życia wynosi około 60 lat i nie ma zbyt wygórowanych wymagań glebowych.
Olsza zielona
To z kolei odmiana, która niemal zawsze spotykana jest jako krzew, a tylko czasem może występować jako niewielkich rozmiarów drzewo, o maksymalnej wysokości 4 metrów. Jej pędy są zwykle powyginane i przyjmują kształt kłosów. Liście olszy zielonej są jajowate albo eliptyczne. Wytwarza zarówno kwiatostany żeńskie, jak i męskie, które zakwitają wiosną. Owoce mają kulisty kształt i przypominają szyszki. Posiadają również orzeszki z charakterystycznymi skrzydełkami i dość długo utrzymują się na pędach. Olszę zieloną można spotkać w terenach górskich.
Zastosowanie olszy
Drewno olszy jest popularne zarówno w rzeźbiarstwie, jak i w meblarstwie, jednak w tym drugim wypadku wykorzystuje się raczej do produkcji dodatkowych elementów, które nie odznaczają się wyjątkową trwałością. Olsza jest jednak wysoko odporna na procesy gnilne, dlatego znalazła zastosowanie w rozmaitych konstrukcjach podwodnych na całym świecie, m.in. w Wenecji. Z drewna olszy tworzy się także instrumenty strunowe, ale z powodzeniem również łodzie i jachty.
Niektóre z gatunków olszy stosuje się w lecznictwie z uwagi na ich właściwości antyseptyczne. Najbardziej ceniona jest kora olszy, która obfituje w:
- żywice;
- garbniki;
- olejki eteryczne.
Dowiedziono, że olsza wykazuje działanie m.in.:
- estrogenne;
- antyandrogenne;
- przeciwroztoczowe;
- regulujące gospodarkę hormonalną;
- przeciwmiażdżycowe;
- przeciwbakteryjne;
- przeciwwysiękowe;
- przeciwkrwotoczne (hamujące krwawienia);
- przeciwnowotworowe;
- przeciwwirusowe;
- przeciwreumatyczne;
- przeciwtrądzikowe;
- uspokajające;
- przeciwzapalne;
- moczopędne;
- przeciwobrzękowe;
- przeciwalergiczne;
- przeciwbiegunkowe;
- rozkurczowe;
- hamujące nadmierne krwawienia miesiączkowe.
Olsza nie należy do gatunków szczególnie ozdobnych, dlatego nie spotyka się jej celowo sadzonej na działkach czy w przydomowych ogrodach.
Olsza to drzewo należące do rodziny brzozowatych, które często można spotkać w polskim, parkowym krajobrazie, zwłaszcza w pobliżu terenów mokrych czy zalewowych. Zakwita między marcem a kwietniem i owocuje niewielkimi, oskrzydlonymi orzeszkami porą jesienną. Jako surowiec zielarski najczęściej wykorzystuje się korę olszy, ale także męskie i żeńskie kwiatostany. Tworzy się na ich bazie napary, kosmetyki czy winne wyciągi.
