Gąsienica motyla w wielu gatunkach tropikalnych przestrzega swoim „futerkiem”, mając u nasady włosków woreczki jadowe. Jeśli interesuje cię jej ciekawy cykl życiowy, koniecznie przeczytaj ten artykuł.
Gąsienica motyla i jej powstanie
Motyle przechodzą cztery stadia rozwoju:
- pierwsze stadium to złożenie jaj przez motyle na liściach, łodygach lub innych częściach roślin. Motyl składa jaja pojedynczo lub w grupach nawet po kilkaset sztuk, bywa, że jaja zrzucane są losowo przez samice motyla w okolicach roślin. Jaja, z których powstaje gąsienica motyla, mogą mieć różne kształty – sferyczne, bocznie spłaszczone, albo wrzecionowate.
- kolejnym stadium jest gąsienica mająca pięć par posuwek oraz trzy pary odnóży członowanych. Jej ciało pokrywa elastyczny, ale cienki oskórek. Na powierzchni jej ciała tworzą się różnych rodzajów włoski lub wyrostki. Włoski nie są wyłącznie dla ozdoby, pełnią tu bardzo ważną funkcję – są obroną przed drapieżnikami.
- stadium poczwarki jest typowe dla owadów przechodzących zupełne przeobrażenie, mają poczwarkę zamkniętą, nie widać, co się dzieje w środku, osłonka zaś tworzy jednolite uformowanie. Tego, co się dzieje nie widać, ale zachodzi tam ogromna i spektakularna przemiana, narządy rozwijają się ze skupień komórek, które nazywają się tarczkami imaginalnymi;
- ostatnie stadium – imago (postać dorosła), kiedy to z gąsienicy powstaje piękny motyl. Dorosłe osobniki nie zmieniają już swoich rozmiarów, a ich funkcją jest wyłącznie przemieszczanie się oraz rozmnażanie. Okazuje się, że tak niewielkie osobniki w przypadku niektórych gatunków potrafią przebyć nawet kilkanaście tysięcy kilometrów. Do Polski migrują gatunki motyli z Morza Śródziemnego, takie jak choćby zmierzchnica trupia główka, zawisak powojowiec, rusałka osetnik czy rusałka admirał.
Toksyczne piękno gąsienic i motyli
Wiele z gąsienic ma kolorowe ubarwienie, wyglądają tak słodko i interesująco, niemniej jest to sygnał dla innych, by ich nie dotykać. Niebezpieczne gąsienice najczęściej można znaleźć wśród gatunków tropikalnych. Jest to około stu gatunków tropikalnych należących do rodzaju Megalopyge. To właśnie one u podstawy łamliwych włosków mają woreczki z jadem.
Jakie objawy może wywołać u człowieka jad gąsienic?
Jad larw może wywołać u człowieka:,
- objawy ze strony układu nerwowego;
- zatrucie z dużym bólem;
- problemy z oddychaniem;
- lęk;
- pobudzenie;
- spowolnienie akcji serca (bradykardia), tym samym drgawki;
- zapaść;
- wymioty.
Woreczki jadowe gąsienic wypełnione są między innymi kwasem mrówkowym.
Nie tylko gąsienice tropikalne
W okresie majowym powinno się zakazywać w Polsce wchodzenia do lasów z powodu gąsienicy z rodziny korowódkowatych, a konkretnie korowódki dębowej. Ich celowo uwalniane włoski są powodem mocno zanieczyszczonego powietrza, które w kontakcie z człowiekiem może wywołać takie objawy, jak:
- napady astmy oskrzelowej;
- mocny katar.
Natomiast zjedzenie owoców, na których znajdują się włoski tego gatunku gąsienic, może doprowadzić do:
- porażenia języka i błony śluzowej;
- zdrętwienia warg;
Mieszkańcy wsi Koniuchy na Białorusi po zetknięciu z milionami gąsienic nie dawali rady, aby się ich w sposób tradycyjny pozbyć, zaczęli więc je zbierać, co kończyło się licznymi przypadkami alergii, pokrzywką, opuchnięciami i problemami z oddychaniem.
Problemy w Niemczech, Holandii i Wielkiej Brytanii
W roku 2018 do 2020 masowo pojawiły się korowódki dębówki w Niemczech, Holandii i Wielkiej Brytanii. Po zetknięciu z nimi na skórze występowały, zaczerwienia i swędzące krosty. Zdarzały się także zmiany w obrębie gardła i dróg oskrzelowych, co najczęściej skutkowało wizytami u lekarzy (należy zrobić to niezwłocznie). Korowódki mają w sobie jad o nazwie thaumetopoeinae, który działa na komórki układu odpornościowego (mastocyty), powodujące ich degranulację, czyli uwolnienie się ziarnistości obecnych w komórkach substancji, jak:
- heparyna;
- histamina;
- cytokiny.
Jeśli zdarza się to zbyt gwałtownie, wtedy występują problemy zdrowotne. Toksyczne włoski gąsienic przede wszystkim skierowane są do ptaków oraz chrząszczy z rodziny biegaczowatych, ludziom dostaje się przy okazji. Jeśli występują zbyt duże ich skupiska, usuwane są przez specjalnie przygotowane służby posiadające odpowiednie zabezpieczenia typu odzież ochronna, maski i kombinezony oraz urządzenia – przemysłowe odkurzacze. Zebrane gąsienice przestają być problemem po ich spaleniu lub zakopaniu w ziemi.
Gąsienica motyla żyje około trzech tygodni, żerując i korzystając z aparatu gębowego, natomiast życie dorosłego osobnika motyla trwa od jednego dnia do nawet 9 miesięcy w przypadku latolistka cytrynka (Gonepteryx rhamn). Udaje mu się żyć tak długo z powodu umiejętności hibernacji. Jego wylęg następuje w lipcu, w sierpniu wchodzi w stan hibernacji i następnie wybudza się dopiero wiosną.
